Page 49 - 39_Ausgabe_web

Sa de ce I. Dünya Sa va şı’nda 8,5 mil yon, ola rak olum suz so nuç la rı na odak lan­
grip sal gı nın da ise 50 mil yon insan mış tır. Bu ne den le ki şi ler kendi kül­
öl müş tür. Yaşlı dün ya mız, geç ti ği miz tür le ri ne, inanç la rı na, kendi cins le ri nin
yüz yıl da İspan yol, Hong Kong, Asya ve üs tün lük le ri ne, mu ha fa za kar lık la rı na
Domuz Gribi gibi dört önem li pan de mi adeta ya pı şır ve bu şe kil de ölüme karşı
at lat mış tır. Ancak in san lık ta ri hin de ki güç top lar.
büyük ve orta öl çek li sal gın lar bu nun­
la sı nır lı kal ma yıp Ko le ra, Ebola, SARS, Be lir siz lik Yö ne ti mi Ku ra mı ise pan de­
MERS gibi daha bir çok sal gın dan bah­ mi öze lin de vi rü sün bu la şıp bu laş ma­
set mek müm kün dür. Bu sal gın la rın ma ih ti ma li, bu la şır sa has ta lı ğın ki şi de
her biri mil yon lar ca in sa nı hasta etmiş, nasıl sey re de ce ği, ka lı cı bir hasar bı ra­

yüz bin ler ce ölü ve de ği şen dünya dü­ kıp bı rak ma ya ca ğı, ge le cek te sağ lık­
ze niy le ar dın da çok önem li de ği şim ler lı ka lı nıp ka lı na ma ya ca ğı gibi so ru lar
bı rak mış tır. ne de niy le güven duy gu sun dan uzak­
la şı lan, be lir siz li ğin hakim ol du ğu ger­
Co vid­19 pan de mi siy le gin li ğe odak la nır. Kişi ken di ni be lir siz
ce bel le şi yo ruz... du rum lar da ne kadar ra hat sız his se­
der se, be lir siz li ği red det me eği li mi de
nsan lık ta ri hi nin en gi zem li ve en En um ma dı ğı mız ve in san lı ğın ken di ni o kadar yük sek olur. Be lir siz li ğin reddi
zorlu sü reç le ri şüphe yok ki ölüm cül en güçlü san dı ğı dö nem de 2 mil yo nu el bet te ye ri ne koy may la müm kün dür.
İsal gın lar dır. Ar dın da eko no mik, si ya­ aşkın can kaybı, 96 mil yo na yak la şan Ki şi nin bi rey sel yaşam ya da ülke veya
si hatta dini pek çok ya rıl ma lar bı ra kan en fek te olmuş has tay la en büyük sınav dünya ge ne lin de sos yal, po li tik­eko no­
bu fe la ket ler coğ raf ya la rın ka der le ri ni bize düştü. Peki, pan de mi ruh ha li mi­ mik sis te me karşı bir teh dit al gı lan dı ğı
de ya kın dan et ki le miş tir. zi nasıl et ki li yor. İnsan lık ta ri hi pan de­ zaman, kişi ait ol du ğu grup ya da ken­
mi sı nav la rı nı nasıl geçti? Korku, kaygı, di si nin çı ka rı nı gö zet mek si zin sis te mi
Sal gın, ölüm ve eko no mik kriz panik, en di şe, ça re siz lik, ölüm kor ku­ meş ru laş tır may la il gi li daha olum lu
su ve st re sin te tik le di ği bir çok has ta lık duy gu lar his se de rek, be lir siz lik ya ra­
Orta Çağ’da bela ola rak ad lan dı rı lan ma ale sef pan de mi nin ya şat tı ğı ikin cil tan du rum la rı kont rol et me ye ve kat­
bu la şı cı has ta lık la ra, gü nah kâr ya­ teh dit ler. lan ma ya ça lı şır. Yani tu tun du ğu muz
şa mın ilahi ce za sı ola rak ba kı lır mış. dal kül tü rel öğe, aile vi değer ve zaman
İnsan lık ta ri hi nin bi li nen ilk sal gın lar­ Deh şet Yö ne ti mi Ku ra mı zaman eleş tir sek de mev cut sis tem be­
dan biri 165­180 ta rih le ri ara sın da ya şa­ lir siz li ği devre dışı bı rak ma aşa ma sın da
nan An to ni ne Sal gı nı’dır. Kimi kay nak­ Pyzszczy nis ki, So lo mon ve Gre en­ ter cih edi len can si mit le ri olur.
lar da veba ola rak geç mek te dir. Ancak berg’in, Freud’un eros­ta na tos (ya şam­
bu sal gın çiçek ya da kı za mık ola rak ölüm iç gü dü le ri) ve Er nest Bec ker’in Pan de mi de ölüm kor ku su, kayıp en­
bi lin mek te dir. Yak la şık 20 yıl süren bu ölü mün reddi kav ram la rın dan yola çı­ di şe si veya be lir siz lik le baş ede bil mek
sal gın 15 mil yon ci va rın da in sa nın ölü­ ka rak oluş tur duk la rı Deh şet Yö ne ti mi için öne sü rü len iki yak la şım da da bil­
mün de ve Roma İmpa ra tor lu ğu’nun Ku ra mı’na göre as lın da in san lar ölüm­ di ği miz ve aya ğı mı zı yere bas tı ğı mız
çö kü şün de önem li et ki si ol muş tur. den kork mak ta dır. Bu kayıp kor ku su zemin bizi gü ven de tutar. Dün ya da
Özel lik le üre tim kay nak la rı nı oluş tu ran ki şi nin sa de ce ken di siy le il gi li de ğil dir. ya şa nan ben zer trav ma lar da da söz
halk ke si min de ya şa nan ölüm eko no­ Ya kın la rı nın (aile sin den bi ri nin) ölümü ge li mi 11 Eylül gibi, be ra be rin de ABD
mik krize, ölüm le rin ge tir di ği ruh hali de ki şi yi ha ya ta dair va ro luş sal sor gu­ si ya sal sis te mi güven ta ze le miş hatta
de hal kın din sel sor gu la ma lar yap ma­ la ma la ra ite bi lir. Ölüm lü lü ğün far kın­ aile için de çocuk sa hi bi olma eği li mi
sı na neden ol muş tur. Öyle ki pagan da lı ğı ile insan va ro luş sal bir çe liş ki art mış tır. Ancak el bet te ank si ye tey le
din le rin den Doğu din le ri ne ve Hris ti­ yaşar. Bu durum in san da kor ku­kay­ başa çık mak de ne tim oda ğı nı dı şar da
yan lı ğa o dönem büyük bir yö ne lim ol­ gıy la bir lik te deh şet duy gu su ya ra tır. tut mak la sı nır lı de ğil dir.
du ğu öne sü rül müş tür. Adıy la mü sem­ Ölüm kar şı sın da his se di len bu deh şet
ma ‘Kara Veba’ tüm dün ya da üç büyük duy gu su, bi rey le rin dav ra nış la rı için Be lir siz lik aynı za man da bir fır sat tır
pan de mi dal ga sı şek lin de ya şan mış tır: önem li bir gü dü le yi ci dir. İnsan lar ya­
Bun lar dan ilki 541 yı lın da baş la mış olan şam la rın da bu çe liş ki yi ve be ra be rin de İnsan la rın ya ra tı cı lı ğı nı te tik le yen, var­
Jüs tin yen Sal gı nı (1. Veba Sal gı nı), 1347 ge tir di ği ger gin li ği ta şı mak ta zor la nır. lı ğı mız üze ri ne dü şün me yi ha tır la tan
yı lın da Kara Ölüm (2. Veba Sal gı nı) ve Do la yı sıy la ken di le ri ni ko ru ma ça ba­ ve üret ken li ği art tı ra cak bir alan su­
1860’larda çık ma ya baş la yan 3. Veba sı ola rak ölüm far kın da lı ğı nın ya şat tı ğı nar. Çünkü şüp he siz ki, insan ha yat ta
Sal gı nı dır. ger gin li ği dü zen le me ye ça lı şır lar. Bu kal mak ister. İnsa nın yaz gı sı ölü mün
dü zen le me ile iki bi le şen li ko ru ma sis­ far kın da lı ğın da giz li dir. İnsan lık ta ri hi
İspan yol Gribi ve et ki le ri… te mi ola rak; ki şi nin içine doğ du ğu kül­ sa na tı, kül tü rü, bi li mi hatta ta ri hi in san­
tü rel örün tü ye daha çok sahip çık ma ya lı ğın iz bı rak ma tut ku su na borç lu dur.
Dün ya yı sar san en önem li sal gın has­ ça lış tı ğı, kül tü rel ya pı sı çer çe ve sin de Hoş bir seda bı ra ka bil mek için be lir­
ta lık la rın dan bir di ğe ri de grip tir. 20. oluş tur du ğu de ğer le re uygun yaşam siz li ğe tes lim olup içi mi ze mi ka pa na­
yy’da ya şa nı lan en büyük fe la ket ler den sü re rek ben lik say gı sı nı elde etme ve ca ğız yoksa tam tersi he pi miz kendi
biri olan İspan yol Gribi, 1918’de ABD’nin sür dür me si ni sağ la yan psi ko lo jik sis­ bil di ğin ce yer kü re nin tu ali ne bir renk
Kan sas ken tin de or ta ya çık mış, dünya te mi dev re ye sokar. Kül tü rel gö rüş ler, katıp öyle mi devam ede ce ğiz? Bana
ça pın da 50 mil yon ki şi nin ölü mü ne in san la rın var lık la rı nı an lam lan dır dık­ so ra cak olur sa nız; sağ lık lı kal mak için
sebep ol muş tur. İspan yol gribi I. Dünya la rı sem bo lik al gı lar dır. Mikro dü zey de tek ça re miz üret mek. He pi mi ze kolay
Sa va şı’nın ka za na nı nı be lir le me se de aile de ğer le ri, aile nin de vam lı lı ğı, ge le­ gel sin…

sa va şan ta rafa rın gü cü nü azalt tı ğı için nek le re düş kün lük gibi… Deh şet Yö ne­
sa va şın bit me si ne katkı sağ la mış tır. ti mi Ku ra mı, ölüme ve ölü mün ağır lık lı

21 Ausgabe 39