Protez göz nedeni ne olursa olsun hastalar için duygusal olarak zorlayıcı bir karardır. Gözde ağrı, kızarıklık, sulanma gibi kişiyi rahatsız eden, günlük hayatı olumsuz etkileyen şikayetler varsa gözün alınarak protez takılmasına uygun hale getirilmesi gerekir. Günümüzde çok sayıda hasta şikayetleri olmamasına rağmen alınan mükemmele yakın sonuçlar nedeni ile kozmetik amaçlı protez gözü tercih ediyor.
Doç. Dr. Barış Yeniad
Göz Hastalıkları Uzmanı
Görmeyen gözde, bazı durumlarda cerrahi uygulanmadan renkli kontakt lensler veya göz üzeri yerleştirilen protezler ile simetrik sonuçlar elde edilebilir. Ancak bunun yapılabilmesi için öncelikle gözün buna uygun olması gerekir. Sonrasında özel cerrahilerle protez takılır hale getirilebilir.
Protez göz cerrahisinde temel iki yöntem uygulanır.
Birinci ve en sık kullanılan yöntem sadece göz içeriğinin boşaltıldığı “Evisserasyon” yöntemidir. Bu yöntemde göz kaslarına hiçbir şekilde dokunulmaz. Görmeyen gözün içeriği boşaltıldıktan sonra bu boşluğu doldurmak amacı ile yerine bir orbital implant takılır. Uygulanan cerrahi yaklaşık 30 dakika sürer. Lokal veya genel anestezi altında yapılabilir. İkinci kullanılan yöntem ise gözün tamamının alındığı “enükleasyon” adı verilen yöntemdir. Bu cerrahide göz kasları ayrılarak göz bütün halinde alınır ve kaslar konulan orbital implant üzerine yerleştirilir. Göz tümör veya mikroftalmi gibi gözün hiç gelişmediği durumlarda enükleasyon yapılması zorunluluk haline gelebilir. Hangi yöntem uygulanırsa uygulansın enükleasyon veya eviserasyon, mükemmel sonuç için çok iyi bir cerrahi ve protez işçiliği gerekir.
Protez cerrahisinde kullanılan orbital implantlar kaç tiptir?
Orbital implantlar protez cerrahisi yapıldıktan sonra kaybolan boşluğun yerinin doldurulması amacı ile kullanılan yapay veya doğal olabilen yuvarlak şekilli özel materyallerdir. Günümüzde çok farklı tipleri mevcuttur. En sık kullanılanlar silikon, akrilik, polietilen ve hidroksiapatit materyalden yapılan implantlardır. Her implantın kendine özgü eksi ve artı özellikleri mevcuttur. Temelde hepsi aynı görevi yapsa da implant seçiminde; görmeyen gözün özellikleri, doktorun tecrübesi, hasta tercihleri önem kazanır. Orbital implantların boyutları 14-22 mm’ye kadar değişmektedir. Kkişiden kişiye değişmekle beraber erişkinlerde sıklıkla 20 mm ve daha büyük implantın kullanılması daha sonra yapılacak protezin hareketinde kritik öneme sahiptir. Çocuk ve bebeklerde ise daha ufak çaplı implantlar kullanılabilir.
Ameliyat sonrası protez göz uygulaması
Protez göz cerrahisi lokal veya genel anestezi altında uygulanabilir. Bu tamamen göz ve hastanın genel durumu ile ilgilidir. Ameliyat sonrasında hasta iyi hissederse evine gidebilir ancak sıklıkla hastanın bir gece hastanede kalması, ameliyat sonrası ağrı kontrolü sağlanması için tercih nedenidir. Ameliyat sonrası göz kapatılır ve ertesi günü açılır. Pansuman yapıldıktan sonra damla ve antibiyotik tedavisi verilir. Hastadan hastaya değişse de birkaç gün ağrı hissedebilir. Ağrının en önemli sebebi sağlam gözün hareketiyle ameliyatlı gözün de hareket etmesidir. Hastanın unutmaması gereken şey protez yapılana kadar iç tarafta “konformer” adı verilen plastik koruyucunun konulacağıdır. Ameliyat olan hasta yaklaşık bir hafta içinde işlerine dönebilir. Hastanın protez yapılana kadar dışarı çıkarken göz pedi takması, gözün mikrop kapmaması için önerilir. Ameliyat sahasının iyileşmesi için gerekli olan minimum süre bir aydır. Eğer iyileşme yeterli ise hasta protez merkezine yönlendirilir. Merkezde yaklaşık 3-4 gün içinde kişiye özel protez yapılır.
Protez gözün bakımı
Hasta kısa sürede protezlerine alışır, vücutlarının bir parçası haline gelir. Devamlı takıp çıkarmalarına gerek yoktur. Protez temizliği ve kontrolü belli aralıklarla göz doktorları ve merkezlerde okülaristler tarafından yapılmalıdır. Protez göz çok iyi bir cerrahi ve protez işçiliğinden sonra sağlam göze yakın bir oranda hareket edebilir, her türlü aktiviteyi yapabilir. Denize girebilir ve spor yapabilir. Bunun yanında protez gözün daha canlı görünmesi, kayganlığının sağlanması amacı ile hasta mutlaka suni gözyaşı ilaçlarını kullanmalıdır. Ancak tüm uygulamalara rağmen zamanla protez eskiyip parlaklığını kaybeder, ayrıca durduğu ve “soket” denilen yuva değişikliklere uğrar. Bu nedenle protezin 3-4 yılda bir değiştirilmesi çok önemlidir.
–Protez göz için tekrar ameliyat gerekir mi?
Cerrahisi iyi yapıldığı sürece ikinci bir ameliyat gerekmez. Yerleştirilen orbital implant ömür boyu problemsiz şekilde yerinde durur. Ancak iyi yapılmayan cerrahi ve uygun olmayan orbital implant yerleştirilmesi sonucu maalesef istenmeyen yan etkiler görülebilir. Zaman içinde protezin yerinden çıkması, yüzeyinin açılması, hastada devamlı çapaklanma olması istenmeyen yan etkilerdir. Devamlı çapaklanma ve rahatsızlık hissi protezin soket ile uygun olmadığını gösterir. Bu durum protezin tekrar gözden geçirilmesini gerektirir. Maalesef en istenilmeyen durum orbital implantın açılması veya yerinden çıkmasıdır. Bu durumda yeni implant yerleştirilmesi veya açılma küçükse bölgeye yama yapılması gerekir. Cerrahiler gerçekten özellikli olup bu işte uzmanlaşmış oküloplastik cerrahlar tarafından yapılmalıdır. Yıllar içinde protez kullanan hastalarda üst göz kapağında düşüklük, alt göz kapağında sarkma ve orbitada çukurlaşma görülebilir. Bu durumlarda lokal anestezi ile göz kapağı düzeltme ve orbitaya yönelik dolgunlaştırma işlemleri yapılmalıdır.
