Otizm spektrum bozukluğu tedavisinde ispatlı bir beslenme tedavisi bulunmamakla birlikte kişilerin daha iyi olmasına yönelik farklı beslenme çeşitleri vardır.Yaygınlığı her geçen gün artan otizm spektrum bozukluğu, toplumsal iletişimde ve etkileşimde güçlükler ve sınırlı-yineleyici davranış örüntülerindeki yetersizlikle kendini gösteren yaygın gelişimsel bir bozukluktur. 2000 yılında her 150 doğumda bir görülürken günümüzde 68 çocukta bir görülmektedir. Nedeninin tam olarak bilinmemesi ve yaygınlaşması, otizm üzerine yapılan araştırmaları artırmıştır. Otizmli bireylerin bağırsaklarının aşırı geçirgen olması ve beslenmelerinde seçici davranmaları, otizm tedavisinde beslenme yaklaşımlarının yararlı olabileceği görüşünü ortaya çıkarmıştır. Glutensiz-kazeinsiz diyet, ketojenik diyet, özel karbonhidrat diyeti, feingold diyeti, candida vücut ekoloji diyeti, elimine alerji diyeti ve yağ asidi, multivitamin, mineral, probiyotik takviyeleri otizm tedavisinde kullanılan beslenme yaklaşımlardandır. Bu yazımızda bir tedavi yöntemi olarak değil, daha sağlıklı olmalarına yardımcı olacak birkaç beslenme biçimini inceleyeceğiz.
Glütensiz-Kazeinsiz Diyet
Glütensiz diyeti sıkça duyuyoruz, ancak glüten nedir bir bakalım. Glüten, arpa, buğday ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir tür protein grubudur. Bu tahılların kullanıldığı işlenmiş gıdalarda da bulunan glüten, insan vücudu tarafından sindirilmesi zor bir besindir.Kullanıldığı besinlere kıvam veren, mayalanmasını sağlayan ve ürünlerin birbirine bağlanmasına yardımcı olan glüten, farklı proteinlerin karışımından oluşur. Glütenin ve gliadin, glütende bulunan iki ana proteindir. Örneğin çölyak hastalığında glüten diyetten uzaklaştırılır ve sorun çözülür. Çalışmalarda otizmli bireylerin bağırsaklarının çok geçirgen olduğu için glütensiz beslenme denenmiştir.Bununla birlikte sütte bulunan kazein de diyetten çıkarılmıştır. Kazein, süt ve süt ürünlerinde bulunan bir protein olup, kazein ve glüten çıkarılarak yapılan diyetlerin pozitif etkisi olsa da net bir sonuç henüz görülmemiştir.
Ketojenik Diyet
Önceleri sadece epilepsi hastaları için uygulanan, günümüzde ise popüler diyet kültüründe bolca yer alan ketojenik diyetin otizmli hastalar üzerinde uygun olabileceği düşünülmüş ve üzerine çalışmalar yapılmıştır. Bu diyet otizmli hastalar üzerinde uygulanırken iyileşmeler görülebildiği, ancak kesin bir tedavi yöntemi olmadığı çalışmalarda gösterilmiştir.
Özel Karbonhidrat Diyeti
Bu diyette kompleks karbonhidratlar diyetten alınırken basit karbonhidratlar (rafine şeker gibi) diyetten uzak tutulmuştur.
Feingold Diyeti
Bu diyette amaç, aroma vericileri, renklendiricileri ve koruyucuları diyetten çıkarmaktır. Bununla birlikte badem, elma, kayısı, çilek, salatalık, köri, üzüm, kuru üzüm, portakal, bal, şeftali, biber, domates de diyetten çıkarılmaktadır. (Reaktif salisilat içerdikleri için.) Ancak, bu diyetin otizmli bireylere iyi geldiğine dair kanıta dayalı bir çalışma bulunmamaktadır.
Candida Diyeti
Candida bir tür mayadır ve arttığında vücutta ciddi sorunlara yol açabilir. Candidanın azaltılmasına yönelik diyet neredeyse glütensiz ve şekersiz beslenmeyi içermektedir. Ayrıca, fermente besinleri içerir ve bağırsak sağlığını desteklemek temel amaçtır. Bu diyette pirinç, mısır ve soya gibi yiyecekler bulunmaz; sadece amarant, kinoa ve kepekli buğday vardır.Tüm uygulanmış diyet yöntemlerine bakıldığında ortak sonuca varabiliriz: Bu bireylerde şekerin vücuda olan zararı net şekilde görülmektedir. Bununla birlikte, glüteni vücuttan uzak tutmak ve temiz içerikli beslenmek kişilere fayda sağlayabilir. Ancak, bu yöntemlerin hiçbiri net bir tedavi şekli değildir. Kişilerin yaşamını daha kolay, rahat ve sağlıklı hâle getirebilir.
Hem otizmli bireyler hem de sağlıklı bireyler daha iyi olmak için birkaç güzel önlem alabilirler:
• Mümkün olduğunca az basit karbonhidrat almak (şekerler, tatlılar, poğaçalar, börekler vs.); Bazı haftalar hiç almamak, ya da haftanın bazı günleri almamak gibi planlama yapılabilir.-
• Fermente besinleri haftada bir iki kez hayatımızda tutmak. Örneğin turşu, şalgam gibi.
• Çeşitli sebzeleri düzenli olarak hem çiğ hem pişmiş şekilde tüketmek. Akşam sağlıklı ev yemeği yemeyi alışkanlık hâline getirmek.
• Kaliteli yağları (balık yağı, zeytinyağı, avokado, zeytin, kaju, badem, ceviz, antep fıstığı, sadeyağ, susam vb. yağlar) hayatımızın içinde tutmak.
• Et, tavuk, balık gibi besinleri yakmadan, kızartmadan sağlıklı yöntemlerle diyetimizde kullanmak.
