KOMPOST: SOFRALARIMIZDAN BAŞLAYAN DÖNÜŞÜM

B

M kaynaklarına göre küresel karbon emisyonunun %8’inin tüketmediğimiz gıdalardan oluştuğunu biliyor muydunuz? Ülkemizde 2018 yılı kayıtlarına göre her yıl 26 milyon ton gıda israf ediliyor. Dünyada çöpe atılan gıda atıklarının değeri yoksul ülkelerdeki insanları doyurabilecek kadar çok maalesef. Bunların büyük bir kısmını da her akşam evimizden çöp olarak çıkardığımız organik atıklar oluşturuyor. Gıda atıklarımızı çöp yığınlarına gönderip çevresel tahribata neden olmak yerine evlerimizde dahi yapabileceğimiz basit yöntemlerle çok kıymetli topraklar elde edebiliriz.  Böylelikle başta tarım ve orman alanlarının iyileştirilmesi olmak üzere bu atıkları, çok yönlü amaçlar için kullanabiliriz. 

Kompost Nedir?

Kompost, organik atıkların nemli ve oksijenli bir ortamda bir araya getirilerek çürütülmesi dolayısıyla parçalanması işlemidir. Parçalanma ise kompostlama işlemi sırasında oluşan doğal mikroorganizmalar tarafından gerçekleştirilir. Mikroorganizmalar bu işlemi gerçekleştirmek için iki maddeye ihtiyaç duyarlar: Azot ve karbon. Bunlar arasında en çok ihtiyaç duyulan karbondur. İşte kompostun azot ihtiyacını evimizden çıkan organik atıklarla karşılarız. Kompost yapımı ile tam olarak gübre olmasa da gübre değeri olan bir materyal elde edilir. Kompost; toprağın pH’ını, fiziksel ve kimyasal yapısını düzenler, kısaca toprağı zenginleştirir. Toprağın nemini korumaya da yardımcı olur. Topraktaki bitkiler tarafından kullanılması zor olan bitki besin maddelerinin emilimini kolaylaştırarak kullanılabilir hâle getirir. Kompostlama, uygulama alanının çok olması, hijyenik açıdan bir sakınca taşımaması, toprak ve bitkilerin besin madde ihtiyacını karşılamasına katkıda bulunması, topraktaki canlı yaşamı desteklemesi gibi nedenlerle tüm dünyada kimyasal gübreler yerine tercih ediliyor. 

Peki, Kompost Nasıl Yapılır?

İhtiyacınız olan tek şey evinizdeki atık miktarına göre ebatını sizin belirleyeceğiniz, altında ve etrafında delikler açılmış bir kova. Özel hazırlanmış kompost kovalarını da kullanabilirsiniz. Kompost için ihtiyacımız olan malzemeler, azot ve karbon bakımından zengin olan malzemelerdir. Sebze meyve atıkları, yeşil yapraklı otlar gibi azot oranı yüksek atıklar, çay posası atıkları, yumurta kabuğu, kahve telvesi de kompostumuza atacağımız organik atıklardır. Kahverengi malzemeler de karbon bakımından zengindir. Kuru yaprak, ağaç kabukları, kurumuş dal parçacıkları, kuruyemiş kabukları, talaş, karton, orman toprağı, yumurta kolisi gibi.  Kompost işleminde en çok merak edilen şey, kompostun ağır kokup kokmadığı. Doğru malzemeleri kullanıp su ve havalandırma ihtiyacını karşılarsak ağır koku asla olmayacaktır. Az miktarda rahatsız etmeyen koku normaldir. Narenciye kabuklarının asit oranı yüksek olduğundan kullanmıyoruz. Süt ürünleri, et, kemik, atık yağlar, metal, cam, hayvan kumu, yağlı pişmiş yemek, küflenmiş herhangi bir atık atmıyoruz. Kullanacağımız atıkların oranı; %30 azot, %70 karbon yani iki birim karbon bir birim azot şeklinde olmalı. Böylelikle azot-karbon dengesini sağlayacak, kötü kokunun önüne geçmiş olacağız. Komposta önce karbon malzemelerle başlamak gerekiyor. İki birim karbon malzemeyi kovanın dibine yayıp üzerine bir birim mutfağımızdan biriktirdiğimiz organik atığımızı yayarız. Eklediğimiz atıkları küçük parçalara ayırırsak fermente olma hızını da artırmış oluruz. Bu şekilde katmanlar oluşturalım. Kovamız dolduğunda eğer nem oranı düşükse (kuru malzeme çok kullanılmışsa) biraz sulayıp kapağını kapatalım. Dört gün kapalı bir şekilde beklettikten sonra alt üst karıştıralım. Kompostun oluşabilmesi için oksijene ihtiyacımız var, düzenli aralıklarla karıştırırsak kompostlama, ihtiyacı olan havayı alacağından daha hızlı seyreder. Üç günde bir kontrol edip karıştırıp nem oranı düşükse arada bir de sulamak gerekir. Kompostun oluşması 2-3 ay aralığında değişecektir. Kompostlamada sıcaklığın 55°C’nin üzerine çıkmaması gerekiyor.

Kompost Yaparken Karşılaşılan Sorunlar

Kompostta çürüme gözlemleyemiyorsanız evsel organik atık ve az su ekleyin. Kompostun fazla ısındığını fark ettiyseniz karbon içerikli malzemeler ekleyip biraz fazla karıştırmak sıcaklığı düşürmeye yardımcı olacaktır. Kompostta kötü koku oluşması, atılmaması gereken atıklar atıldığından ya da iyi havalanmadığındandır. İyi havalandırıp yine az karbon içeren malzeme eklemek kötü kokuyu engelleyecektir. Yağlı süt ve süt ürünleri, et, balıkgibi atıklar komposta eklenirse kemirgen ve sinek gibi canlıları kendine çeker. Komposttan fazla su sızıyorsa karbon dolgu maddesi ve havalandırma ile azaltılabilir. Renk koyu kahverengiden siyaha doğru döndüğünde ve toprak gibi kokmaya başladığında kompostumuz hazır demektir. Evde saksı bitkilerimizde, bahçemizde, parkta ağaç diplerinde rahatlıkla kullanabiliriz.