Kışın havaların soğumasıyla birlikte kalp damar hastalıklarının görülme sıklığı da artar. Soğuk havanın damarları büzücü etkisi vardır. Vücut ısı ihtiyacını karşılayabilmek için kalp daha fazla çalışmak zorunda kalır. Tüm dünyada kalp-damar hastalıkları önde gelen ölüm sebebi ve ülkemizde her yıl 200 bin kişi kalp damar hastalıkları nedeniyle hayatını kaybediyor. Kışın 7 önemli hatadan kaçınarak riski azaltmak mümkün.
Doç. Dr. Mutlu Güngör
Kardiyoloji Uzmanı
Soğuk havada kalbi besleyen koroner damarlarda oluşan büzülmeden dolayı kalp istediği kan miktarını, yani ihtiyacı olan oksijeni yeterince alamaz, kalpte beslenme bozukluğu oluşur. Böylece kalp dokusuna giden kan miktarı azalır. Vücudun ihtiyacı olan ısıyı sağlamak için kalbin daha fazla çalışmak zorunda kalması da kalbi yorar. Bu sorunlar; özellikle bilinen kalp damar veya kalp yetmezliği olan hastalarda göğüs ağrısı, nefes darlığı gibi şikayetlerin artmasına, daha da kötüsü kalp krizi oluşma riskinin yaklaşık olarak üç kat artmasına neden olabilir.
Kışın başta grip olmak üzere görülme sıklığı artan alt-üst solunum yolu enfeksiyonları vücut direncinin düşmesi ve kalbin iş yükününün artmasına sebep olur. Bu tablo da stabil durumda seyreden kalp hastalarının klinik şikayetlerinin başlamasına yol açabilir. Ayrıca kışın günlük yaşamda sıkça yapılan bazı hatalar var ki kalbi yorar; kalp damar hastalıklarının gelişme veya var olan hastalıkların tetiklenmelerine neden olabilir.
Hata: Rüzgâra karşı yürümek
Doğrusu: Kışın kalp sağlığını olumsuz etkileyen faktörlerin başında ‘rüzgar’ gelir. Bunun nedeni rüzgârın göğüs bölgesinde oluşan ılık hava tabakasını uzaklaştırarak damarların büzülmelerine neden olmasıdır. Koroner damarlarda oluşan büzülme de kalp dokusuna giden kan miktarının azalmasına sebep olur. Bunun sonucunda özellikle kalp damar hastalığı olan kişilerde rüzgârlı havalarda göğüs ağrısı şikâyeti gelişebilir, çok daha önemlisi kalp krizinin oluşma riski artar. Dolayısıyla rüzgâra karşı yürümemeli, dışarı çıkmaktan kaçınmalı veya korunaklı kıyafetler giyilmelidir.
Hata: Gribal enfeksiyonlarda bilinçsizce ilaç kullanmak
Doğrusu: Kışın sık görülen alt-üst solunum yolu enfeksiyonlarına yönelik; anti gribal, ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlara, zaman zaman da antibiyotiklere başvurulur. Ancak dikkat! Reçete edilen bu ilaçların kullanılan kalp ilaçlarıyla etkileşimde olabilir. Özellikle kalp yetmezliği olan hastalarda bilinçsizce kullanılan ilaçlar bazen ölümcül ritim bozukluklarına yol açabilir. Bu nedenle ilaçlar sadece hekim kontrolünde kullanmalı, kullanılan mevcut kalp ilaçları hakkında mutlaka bilgi verilmelidir.
Hata: Aşırı ağır ve yağlı besinler tüketmek
Doğrusu: Kışın vücudun artan ısı ihtiyacı nedeniyle alınması gereken enerji miktarı da artar. Ancak yaz mevsimine göre daha az hareket edildiği için besin tüketiminde abartıya kaçıldığında kilo alımı olabilir. Fazla kilolar da kalbin iş yükünü arttırır. Bu nedenle kış mevsiminde de ideal kiloyu korumak çok önemli. Aşırı ağır ve yağlı yemekler tüketmemek, basit şekerlerden kaçınmak, toksinlerin atılımı için yeterli miktarda sıvı içmek bu anlamda çok önemlidir.
Hata: Soğuk havalarda ısınmak için sigara içmek
Doğrusu: Sigara kalp damarlarının büzülmesi sonucunda vücudun oksijenizasyonunun bozulması ve kan basıncının yükselmesi gibi önemli sorunlara yol açar. Soğuk havanın da damarları büzücü etkisi nedeniyle bu havada içilen sigara kalbin iş yükünü daha da arttırır. Özellikle kalp damar hastalığı olan hastalarda soğuk havada içilen sigara göğüs ağrısı ve nefes darlığına neden olabilir hatta bazen kalp krizini bile tetikleyebilir. Sigara sadece kış aylarında değil, her mevsim sağlığı tehdit eder. Dolayısıyla sigarayı bir an önce bırakmak yaşamsal önem taşır.
Hata: Spor yapmayı aksatmak
Doğrusu: Kışın hastalanmaktan çekinildiği için çoğu kişi dışarıya çıkmaktan kaçınır. Ancak hareketsiz bir yaşam; bağışıklık sisteminin baskılanması ve kilo alımı ile sonuçlanabilir. Ayrıca tansiyon, şeker, kolesterol regülasyonun bozulması gibi sorunlar da oluşturabilir. Bu nedenle mümkünse her gün, değilse haftada en az 5 gün, özellikle havanın sıcak-güneşli olduğu öğle saatlerinde, en az 45’er dakikalık tempolu yürüyüşler yapmayı alışkanlık haline getirin. Yürüyüş sırasında vücut ısının düşmemesi için bere, eldiven, atkı gibi koruyucu aksesuarlar kullanılmaması da ihmal etmeyin.
Hata: Sabah erken saatlerde ağır egzersiz yapmak
Doğrusu: Kalp sağlığı için kış aylarında da sporu aksatmamak yaşamsal öneme sahip. Ancak sempatik sistemin, bir başka deyişle adrenerjik aktivitenin fazla olduğu sabahın erken saatlerinde; yoğun tempolu yürüyüş, kas güçlendirme ve bisiklet sürmek gibi zorlu egzersizlerden kaçınmak gerekir. Çünkü sabah saat 09:00’a kadar olan dönemde sempatik sistem aktivitesi daha fazla olduğu için nabız ve tansiyon değerleri öğleden sonraki saatlere göre daha yüksek, damarların büzülme riski de yine öğleden sonraki saatlere göre daha fazla olur. Bu yüzden sabah erken saatlerde yapılan zorlu ve yoğun egzersizler; göğüs ağrısı ve nefes darlığı gibi şikayetlere sebep olabilir, hatta kalp krizini tetikleyebilir. Bu nedenle egzersizler öğleden sonraki saatlerde, havanın açık ve ılık olduğu dönemlerde yapılmalıdır. Sabah saatleri dışında vakit yoksa; hafif tempolu yürüyüş veya gevşeme egzersizlerini tercih etmekte fayda var.
Hata: Aşırı kalın veya ince giyinmek
Doğrusu: Kalın kıyafetle kapalı alan veya daha sıcak bir ortamda terleme oluşur. Ter vücutta buharlaşırken; vücut ısısının düşmesine, dolayısıyla üşümeye sebep olur. Veya tam tersi ince bir kıyafet tercih edildiğinde, akşam saatlerinde havanın soğumasıyla birlikte üşünür. Kalp de her iki durumda vücut ısısını yükseltmek için daha fazla efor sarf etmek zorunda kalınır. Çok kalın veya ince bir kıyafet yerine, ince ama kat kat kıyafetler tercih edilmelidir. Kat kat giyinmek, kıyafetler arasında hava tabakası oluşturarak yalıtım etkisi sağlanır, böylece vücudu soğuktan daha iyi korur. Ortamın sıcaklığına göre kıyafet değiştirerek hem terlemek hem de üşümekten korunmak mümkün. Bunların yanı sıra vücuttaki ısı kaybı özellikle vücudun baş ve uç bölgelerinden başladığı için eldiven, bere ve atkı gibi koruyucu kıyafetleri çok soğuk havalarda kullanmalı, gerekirse akciğerlere soğuk hava solumamak için ağız ve burun atkıyla kapatılmalıdır. Ayrıca hava aldırmayarak terletecek sentetik kıyafetlerden kaçınılmalıdır.
