Covid 19 Uykusuzluğu Seviyor…

Bağışıklık sistemini baskılaması nedeniyle uyku bozukluğu ve apnesi olan kişilerde sıklıkla kalp-damar, hipertansiyon, şeker, obezite hastalıkları görüldüğü ettiği için COVID-19’a yakalanma riski artar. Hastanede yatma-solunum sıkıntısına girme ve yoğun bakım gerekliliği oranı uyku apnesi ve buna bağlı diğer hastalıkları olmayanlara göre daha fazla olduğu yapılan çalışmalar ile kanıtlanmıştır.

Uyku; uyandırılabilen geçici bilinçsizlik hali olarak tanımlanır. İnsan ömrünün yaklaşık 1/3 ünü kapsayan, sağlıklı yaşam açısından yemek, içmek kadar önemli bir süreçtir. Uyumadan yaşamak mümkün değildir. 

Yaşam kalitesinin iyi olması, genel vücut sağlığı için çok büyük bir role sahip olan kaliteli-yeterli uyku aynı zamanda bağışıklık sistemini de güçlendirerek vücudu enfeksiyonlardan koruyan önemli bir kalkan görevi görmektedir.

Uyku neden önemlidir?

Uyku sırasında; vücudun dinlenmesi, gün boyu yorulan-yıpranan sinir sisteminin onarılması, biriken toksik maddelerin atılması, gün içinde edinilen bilgilerin beyinde ayıklanıp depolanması sağlanır. Büyüme, gelişme ve aktivitelerinin düzenlenmesinde görev alan pek çok hormon uyku sırasında salgılanır. Yeterli uyku süresi kişiden kişiye, genetik yapıya ve ortama göre değişmekle birlikte günlük 6–10 saat arasındadır. Uykunun süresi kadar hatta ondan daha da önemli olan uykunun kalitesidir.

Uykunun dönemleri nelerdir?

Kaliteli bir uykunun birbirini takip eden ve bir gece içinde tekrarlanan hafif uyku, derin uyku şeklinde farklı dönemleri vardır.

*NREM dönemi göz hareketlerinin yavaş olduğu ya da kaybolduğu dönemdir. Derin uyku döneminde kalp ve nefes alma oranı düşer, beyin aktiviteleri yavaşlar.

*REM döneminde göz hareketleri hızlıdır. Beyin aktivitesi artar. Göz kaslarında aralıklı hızlı kasılmalar oluşur. Başta boyun kasları gevşer, nabız hızlanır, solunum hızı, kan basıncı değişkenlik gösterir. Rüyalar daha çok bu dönemde görülür. Kaliteli bir uku içinde defalarca rüya görülür. Ancak uyanmaya yakın zamanda görülen rüyalar hatırlanabilir.

Uyku hastalığı nedir?

Uykuda solunumun her hangi bir nedenle 8–10 saniyeden daha fazla durmasına ‘uyku apnesi’ denilir. Uyku sırasında kandaki oksijen miktarında oluşan azalma hayati açıdan çok önemlidir. Oksijen seviyesindeki düşmenin beyin tarafından fark edilmesi sonrası kısa süreli uyanma oluşur, güçlü bir solunum gayretiyle havayolu açılır. Gece boyunca apnelerin ataklar şeklinde saatte ortalama 5-7 defadan daha fazla tekrarlaması “uyku apnesi hastalığı”olarak değerlendirilir. Ülkemizde 2 milyondan fazla uyku apnesi hastası olduğu tahmin edilmektedir. Horlama arasında aniden sesin kesilmesiyle uykuda oluşan solunum durmaları dikkatli eşler tarafından fark edildiğinde erken başvuru yapılır. Diğer tablolarda daha çok uykuda boğulma hissiyle uyanma, gün içi yaşam kalitesi büyük ölçüde etkilendiği ileri safhalarda ancak doktora başvuru olmakta, bu nedenle hastalık tanısı gecikmektedir.

Uyku apnesinin etkileri nelerdir?

*Şiddetli horlamayla birlikte sabah şiddetli ağız kuruluğu,

*Dinlenmemiş, yorgun uyanma,

*Baş ağrısı, gündüz aşırı uykululuk hali

*Eskiye oranla daha sinirli, tahammülsüz olma, stres, anksiyetede artış

*Konsantrasyonu sürdürmede güçlük

*Çocuklarda okul başarısının düşmesi

*Unutkanlık

*Eskiden olmadığı halde gece bir veya daha fazla kez tuvalete kalkma

*Eskiye oranla belirginleşen ve iklim şartlarıyla açıklanamayan gece terlemeleri

*Cinsel istekte azalma

Uyku apnesinin neden olacağı ve artıracağı hastalıklar

*Hipertansiyon

*Kalp ritim bozukluğu, çarpıntı

*Şeker hastalığı

*Cinsel istekte azalma, iktidarsızlık 

*Reflü hastalığı

*Akciğerde bronşit, astım

*Kalp yetersizliği uykuda kalp krizi, kalp damar hastalıkları 

*Kalpten akciğere giden damarlarda hipertansiyon (pulmoner hipertansiyon)

*Beyin damar tıkanıklıkları, inme

*Uykuda ani ölüm

Uyku testi nedir?  

Polisomnografi denilen tüm gece uyku testinin, ilaç ya da uyku kalitesini etkileyecek herhangi bir madde kullanılmadan olabildiğince doğal uyku ve uyku laboratuvarında yapılması gerekir. Uyku sırasında vücutla ilgili pek çok işlev, solunum durumu, tıkanma, kalp ve beynin durumu, nabız-kalp ritim değişiklikleri detaylı olarak kaydedilir, incelenir. Evde uyku testi ise, uyku laboratuarında yapılan polisomnografik uyku testine göre daha az sayıda elektrotla evde uygulanabilen daha çok tarama, kontrol amaçlıdır. 

Uyku Endoskopisi Nedir?

Günümüzde uyku apnesi olan hastaların tedavilerinin planlanabilmesi için standart olarak yapılan polisomnografik uyku testinin yanı sıra daha doğru ameliyat-tedavi yöntemlerinin uygulanması için tanıyı destekleme, apne, horlamanın yerini belirleme amaçlı girişimsel ‘Uyku Endoskopisi’ yöntemi uygulanır. Bu konuda yeterince deneyimli anestezi ve KBB uzmanları tarafından yapılmalıdır. İşlem süresi 15 -20 dakikadır. Ameliyathane şartlarında, beynin uyku düzeyini takip eden bir monitör eşliğinde, kişinin horlama ve apnesini ortaya çıkaracak seviyede hafifçe narkoz verilerek uyutulur. Bükülebilen flexible endoskopik kamera ile burundan girilir. Geniz, küçük dil, yumuşak damak, dil kökü, gırtlak bölgesinde horlama ve apneye yol açan ve tıkanıklık oluşturan bölgeler detaylı olarak görüntülenerek belirlenir.

Uyku Apnesinde Tedavi 

CPAP -BPAP maske ve cihazları, ağız-burun içi apareyler  

Maskeler, belirli düzeyde tıkayıcı uyku apnesi olan hastalarda hava yolunun gece sürekli açık kalmasını sağlamak için kullanılan cihazlardır. Boğaz ve genizde sürekli ya da değişken pozitif basınç yaratıp hava yolunun açık kalmasını ve vücudun yeterli oksijen almasını sağlar. Dil ve alt çeneyi öne çeken burun hava kanallarını genişleten çok çeşitli apareyler de kullanılmaktadır. 

Ameliyatlar 

Laser, Radyofrekans, klasik ya da robotik cerrahinin yanısıra burun, boğaz, damak, dil siniri veya kökü, alt ve üst çene ameliyatları uygulanmaktadır.

Dr. Orhan Altıntaş  
KBB ve Baş Boyun  Cerrahisi Uzmanı