İlk olarak Hindistan’da görülen mayıs ayı ile birlikte İngiltere, İsrail, İskoçya, Rusya başta olmak üzere 60 ülkede, yüzde 60 daha bulaşıcı olduğu söylenen Delta Plus varyantı dördüncü dalgaya sebep olur mu? Aşılamanın Delta Plus varyantına etkisi nasıl olacak? Milli aşımız TURKOVAC çalışmaları hangi aşamada? Üçüncü doz aşı kimlere yapılmalı? Yanıt bekleyen çok sayıda soru yine zihinlerde yerini aldı. Oysa yürütülecek ‘başarılı bir sağlık iletişimi’ ile vatandaş ve yetkililer sorumluluklarını yerine getirdiğinde, salgını ‘Normal’ koşullarda yaşamak mümkün!
Prof. Dr. Kayıhan Pala
Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi
Halk Sağlığı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
Delta varyantı SARS-CoV-2 virüsünün ilk saptandığı tarihten bu yana geçirmiş olduğu binlerce evrimsel değişim hallerinden bir tanesidir. Karşımızda hala SARS-CoV-2 virüsü var. Dünya Sağlık Örgütü ‘endişece verici varyant’ olarak tanımladığı için Delta Plus varyantının yakından izlenmesi gerekir. Çünkü bu varyant ile ilgili şu an elimizde yeterli bilimsel veri yok. Endonezya ve Hong Kong’da yapılan araştırmalarda iki doz Sinovac aşı olan kişilerde bu varyantın etkisinin yüksek olduğu görüldü. İsrail, İngiltere’deki vakalarda ise çoğunun henüz aşı yaptırmayan ya da tek doz aşı yapılmış kişiler olduğu dikkat çekiyor. İki doz BionTech ya da AstraZeneca aşısı yaptırmış kişilerde bu varyantın etkisi çok yüksek değil ancak aşının etkinliği yüzde 95’ten 80’lere düştü.
Ülkemize özgü bilimsel çalışma yayınlanmadı!
Buradaki üzücü nokta ülkemize özgü herhangi bir araştırma yayınlanamamış olmasıdır. Sağlık Bakanlığı bu konuda yeterli açıklama yapmıyor, Sağlık Bakanlığı tarafından bağımsız bilim insanlarına da izin verilmediği için onların yürüttüğü çalışmalar da yayınlanamıyor. Türkiye’ye özgü iki doz Sinovac aşı olmuş olan, tek doz ya da hiç olmayan kişilerin ne durumda olduğuna ilişkin bilgiyi paylaşamıyoruz. Dolayısıyla ‘Üçüncü’ ya da ‘hatırlatma’ doz için de bilimsel veriler yeterli değil. Tahminen iki doz Sinovac aşısı olmuş olanlar için üçüncü doz gerekebilir ama BionTech için henüz bu söylenemez.
Türk aşısı TURKOVAC için tarih vermek şu an için zor!
Bilim ortamı ve Türk bilim insanları aşı üretecek bilgi-birikim- beceriye sahip. Geçmişteki aşı birikimi tamamen yok olduğu için aşının bulunması, uygulanması, üretilmesi aşamalarında zamana dayalı sıkıntıların yaşanması ihtimali var.
Dünya Sağlık Örgütü bilimsel veri tabanına bakıldığında Türkiye’nin aşı çalışmasında ikinci fazda olduğu görülüyor. Üçüncü fazda olan bir çalışması henüz yok. Aslında üçüncü faza geçiş, geçmişe oranla bu koşullarda Türkiye’de biraz daha zor. Çünkü çok sayıda insan hastalığı geçirdi ya da aşı oldu ayrıca elimizde etkinliği kanıtlanmış bir aşı var. Bu koşullarda hiç hastalığı geçirmemiş, hiç aşı olmamış bir gruba hem aşıyı hem de plasebo etkisi yaracak bir sıvıyı vermek kolay değil. Dolayısıyla 20-30 bin insanın katılabileceği Faz3 çalışmasının ne zaman sonuçlanacağını ön görmek, yerli aşı konusunda tarih vermek çok mümkün değil. Ayrıca Faz3 tamamlandıktan sonra etkili olup-olmayacağı da belirsizliğini korumaktadır. Dünyada bazı aşı çalışmaları Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği yüzde 50 etkinlik oranına ulaşamadığı için başarısızlıkla sonuçlandı. Umarız Türkiye böyle bir durumla karşılaşmaz. Bu konuda konuşabilmek için Faz3 sonuçlarının ortaya çıkması ve bilimsel bir dergide yayınlanmasını beklemek gerekir.
Panik yok ama tedbir ŞART!
Türkiye’de henüz salgın kontrol altına alınamadı. Şu an günlük 5-6 bin dolaylarında vaka sayısı var, ölüm rakamları hala yüksek.
Bu dönemi çok iyi bir sağlık iletişimi ile yürütmek çok önemli. Çünkü toplum olarak hepimizin kafası karışık, ruhen-bedenen-maddi-manevi zorlu bir dönem yaşıyoruz. Dördüncü dalgayı yaşamamak için vatandaş ve yetkililerin dikkatli olması gerekiyor.
Vatandaşın bilmesi gerekenler:
*Salgın henüz kontrol altına alınmadı!
Çünkü: Dünyada kabul edilen salgının kontrol altına alma ölçütü haftalık yeni olgu sayısının yüz binde 10’un altına düşmesi, bu da Türkiye şartlarında 1200 günlük doğrulanmış vaka demektir.
Salgın kontrol altına alınamadı, hızı kesildi. Önümüzdeki 1-2 ay nefes alabiliriz ama aşılamada istenilen orana gelmek gerekiyor. Yoksa can sıkıcı durumları tekrar yaşamak zorunda kalabiliriz.
Vatandaşın yapması gerekenler:
Aşı, mesafe, maske, temizlik
*Kapalı alanları sık sık havalandırın
*Kişisel korunma önlemlerine devam
Yetkililerin yapması gerekenler:
* Yeni endişe verici varyantların yakından takibi
* Gereken durumlarda özel önlemler almak
* Toplumu doğru bilgilendirmek
* Koruyuculuğu yüksek aşılarla hız kesmeden aşılamayı devam ettirmek
