Gebelik diyabeti olarak bilinen ve hem annenin hem de bebeğin sağlığını tehdit eden gestasyonel diyabet, gebelik döneminde sık karşılaşılan endokrinolojik bir hastalık. Şeker yükleme testinin anne ve bebek sağlığı için en önemli testler arasında yer aldığını belirten Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Esra Boyar, gebelik diyabeti ile ilgili merak edilenleri anlattı.
Şebnem CAN KILINÇARSLAN
E
rken doğum riskini artıran gestasyonel diyabet ya da bilinen adıyla gebelik diyabeti, anne adayında yüksek tansiyon ve gebelik zehirlenmesini tetiklerken, bebekte de gelişim geriliğine neden olabiliyor. Erken teşhis edilmesi durumunda kolaylıkla kontrol altına alınabilen gebelik diyabeti, açlık veya tokluk kan şekeri düzeylerinin izin verilen sınırlar dışında bulunması ile teşhis ediliyor. Hastalığın teşhisi için anne adaylarından hamileliğin 24 ila 28. haftaları arasında şeker yükleme testi isteniyor. Toplumdaki yaygın inanışın aksine, şeker yükleme testinin güvenli ve faydalı olduğuna dikkat çeken Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Esra Boyar, “Şeker yükleme testinden değil, diyabetten endişe edilmeli” diyor.
Düzenli Olarak Takip Edilmeli:
Gebelik diyabeti, hamilelik sürecinin oluşturduğu hormon dengesindeki değişimlerin tetiklediği bir durum olduğu ve doğumla birlikte ortadan kalktığı için geçici diyabet olarak da tanımlanıyor. Hamileliğin 24 ila 28. haftaları arasında yapılan şeker yükleme testiyle saptanan gebelik diyabetinin, hamilelik boyunca anne adayının ve bebeğin sağlığını tehdit etmesi nedeniyle düzenli takiplerle kontrol altında tutulması gerekiyor.
Türkiye’de Risk Yüksek:
Dünyada gebelik diyabeti riski, yüzde 1 ila 14 arasında değişkenlik gösteriyor. Ülkemizde ise bu oranlar yüzde 2,6 ila 27,9 arasında. Gebelik diyabetine yol açan en önemli sorunun sağlıksız beslenme ve hareketsiz yaşam tarzı olduğunu söyleyen Uz. Dr. Esra Boyar, “Hareketsizlik ve düzenli egzersiz alışkanlığının olmaması, diyabetin ortaya çıkma ihtimalini artırıyor. Bunun yanında tabii ki en önemli faktör, beslenme alışkanlığının doğru olmaması. Beslenme doğru şekilde planlanmalı ve kişiye özel olmalı. Hazır yemek alışkanlığı, paketli gıda tüketmek, fazla karbonhidrat, gluten ve rafine şeker tüketmek, organik gıdaya ulaşmakta zorluk büyük risk oluşturuyor” diyor. Bunların yanı sıra kilolu hamile kalmış olmak, ailede diyabet hastalığı öyküsü olması, bir önceki hamilelikte iri bebek doğurmuş olmak ya da diyabet gibi etkenler gebelik diyabeti riskini artırıyor.
Anne ve Bebeğin Sağlığını Tehdit Ediyor:
Gebelik diyabeti, uzmanlar tarafından tıbbi önlem alınabilen en önemli multisistem hastalığı olarak kabul görüyor. Anne adayında yüksek tansiyonu ve gebelik zehirlenmesini (preeklampsi) tetikleyebilen gebelik diyabeti, bebeğin ise iri bebek olmasına ya da bebekte gelişim geriliği görülmesine neden olabiliyor. Aynı zamanda bebekte normalden yüzde 1 ila 3 oranında daha fazla sinir sistemi hastalıklarına, yüzde 3 ila 5 oranında daha fazla sindirim sistemi sorunlarına ve metabolik sorunlara yol açabiliyor.
Şeker Yükleme Testi 24 ila 28. Haftalar Arasında Yapılıyor:
Uzmanlar tarafından risk grubunda olan anne adaylarına, hamileliğin erken dönemlerinde; risk taşımayanlara ise 24 ila 28. haftalar arasında Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT) ya da diğer adıyla şeker yükleme testi yapılması öneriliyor. Şeker yükleme testinin tüm anne adayları için güvenli ve faydalı olduğunun altını çizen Uz. Dr. Esra Boyar, “Şeker yükleme testi, anne ve bebek sağlığı için en önemli testler arasında yer alıyor ve hiçbir zararı bulunmuyor. Bu yüzden anne ve baba adaylarının endişeli sorularına cevaben ‘Şeker yükleme testinden değil, diyabetten korkun’ diyoruz. Testin sonucuna göre, anne adayı bu konuda eğitimli diyetisyen tarafından verilen diyetle takip ediliyor. Yeterli gelmezse dahiliye ile endokrin hekimlerinin önerisiyle insülin tedavisine başlanıyor ve yakından takip ediliyor. Gebelik diyabeti olan anne adayının, diyet veya medikal tedavinin yanında, kendisinin de evde açlık-tokluk şeker takiplerini yapması ve hekimini bilgilendirmesi önem taşıyor” diyor.
Doğumdan Sonra da Devam Edebiliyor:
Gebelikte ortaya çıkan diyabetin doğum sonrasında devam etme ihtimali, ilk yıl ortalama yüzde 2 iken, bu ihtimal 10 yıl içinde yüzde 5 ila 10’a kadar çıkabiliyor. Bunu tespit etmek için ek risk faktörü varsa altıncı haftada, yoksa 12. haftada, ilk yıl bitince ve üçüncü yılda şeker yükleme testinin tekrar edilmesi gerekiyor.
Kişiye Özel Diyet Uygulanmalı:
Gebelik diyabeti teşhisi konan anne adaylarının beslenme alışkanlıklarını düzenlemeleri ve egzersiz yapmaları büyük önem taşıyor. “Gebelik diyabeti saptanan anne adaylarının, glutenli, genetiği değiştirilmiş, paketli, hazır gıdalardan özellikle kaçınmaları; temiz ve kaliteli su tüketmeleri; tercihen sebze, meyve ve tahıl ağırlıklı olsa da öğün sayısı, miktarı ve niteliği kişiye özel olarak hazırlanan bir diyet uygulamaları gerekiyor” diyen Uz. Dr. Esra Boyar, anne adaylarının kan şekeri seviyelerini aç ve tok olarak takip ederek hekimlerini bilgilendirmeleri gerektiğine dikkat çekiyor. Dr. Esra Boyar, gebelik diyabeti tanısı konulan anne adaylarının, doktor onayını alarak, haftada üç gün ortalama 150 dakika olmak koşuluyla en az bir spor dalına ya da egzersiz programına yönlenebileceklerini de sözlerine ekliyor.
GEBELİK DİYABETİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
• Su içme ihtiyacının artması
• Sık idrara çıkma
• Ağız kuruluğu
• Mide bulantısı
• Yorgunluk
• Görüş açısında bulanıklık
• Genital kaşıntı
