Parkinsonlular, Beynini Şarj Etmeyi Unutmamalı!

Parkinson hastası ‘beyin pili’ ameliyatı sonrasında mucizevi iyileşme, bulguların tamamen ortadan kalkması gibi bir beklentiye girer. Oysa cerrahi girişim ile hastalığın gündelik yaşam üzerindeki olumsuz etkilerinin yüzde 80’inin azalması sağlanabilir. Uzun süreli, etkili iyileşme için hastanın da sorumluluklarını yerine getirmesi gerekir. Örneğin; beyne takılan şarjlı pilini her gün 10-15 dakika ya da hafta en az yarım saat, cep telefonu gibi şarj etmelidir. Aksi takdirde pilin ömrü çabuk biter, bulgular hızla geri döner.

Doç. Dr. Bekir Tuğcu
Çam ve Sakura Şehir Hastanesi
Beyin Cerrahisi Kliniği Direktörü
Epilepsi-Parkinson Cerrahi Tedavisi Uzmanı

Hareket Bozuklukları felç olmadan kişide genellikle kol-bacak ya da vücudun başka bölgelerinde istemsiz hareketlerin oluşması ya da hareket oluşamaması durumudur. Hareket Bozuklukları denilince halk arasında ilk akla gelen Titreyen – Titreme hastalığı olarak bilinen Parkinson’dur.

Neden geliştiğini tıp henüz bilmiyor…

Parkinson genellikle 55- 60 yaş üstü kişilerde görülse de erken ya da genç başlangıçlı hastalar da vardır. İlerleyen yaş ortalamasıyla birlikte görülme sıklığı artar. Son 10 yıla bakıldığında yaşam süresine göre beklenin çok üzerinde belirgin bir artış göze çarpıyor. Parkinson hastalığında kalıtsallık sadece yüzde 5-10 oranındadır. Beyinde ‘dopamin’ adı verilen maddenin üretildiği çok küçük bir bölge vardır. Neden olduğu bilinmeyen şekilde bozulma meydana geldiğinde hücreler dopamini üretememeye başlar, bir şekilde ölür. Parkinsonun tüm bulguları vücutta dopamin eksikliğine bağlı olarak oluşur.

Asimetrik bulgularla kendini fark ettiren hastalıkta önce bir kol-bacakta sonra diğerinde görülür ve giderek artar. Parkinson hastalığında net tanı imkânı yoktur. Bulguya göre tanı konur. Hafif bulgu takip gerektirir. Hasta giderek artan titreme şikâyeti ile gelir. Nöroloji ve hareket bozuklukları ile ilgilenen uzman doktor başvurulmalıdır.

Titrek hastalığı denilse de titremesi olmayan Parkinson hastaları da vardır. Bir takım oturmuş bulgularla birlikte her hastada hareketlerde yavaşlama, hareketleri tamamlayamama görülür. Özellikle ilerleyen dönemlerde ‘maske yüz’ olarak da tanımlanan tümüyle mimikleri kaybetme görülür. Hasta kilitlendiğinde yatakta dönemez, oturduğu yerden kalkamaz. Yürümede ise belirli bir postür oluşur. Hasta öne doğru eğik, bacaklar hafif kırık, çok küçük adımlarla, bazen hızlanarak durma ‘donma’ şeklinde görülür. Dengesizlik sonucu düşme meydana gelir.

Önce ilaç sonra cerrahi girişim

Parkinson hastaları genellikle 3-5 yıl ilaçla tedavi edilebilir. Yavaş yavaş ilerleyen, kötüye giden hastalıkta zaman içinde ilaç dozu artırılmak zorundadır. Gün içinde hasta ilacı aldığı zaman düzelir, sonrasında düzelme bir eğri gibi düşmeye başlar. İlaç dozunun artırılması ile yan etkiler görülür. İstemsiz kıvrılma hareketleri gibi. İlacın etkisi azaldığında ise kitlenme başlar. Tablo sıklaştığında hastaya gerekli tetkikler yapılır, uygunsa cerrahi girişim gerekir. 75 yaş üstü kişilerde yan hastalıklardan dolayı risk faktörleri nedeniyle ameliyat pek tercih edilmez.

*Her Parkinson hastasına cerrahi uygulanmaz ya da cerrahi tabloya ulaşamaz. *İlaç tedavisinden hiç fayda görmeyen hastaya cerrahi önerilmez.

*Her Parkinson hastasında bunama oluşur yıllar içinde giderek arttığında bu hastaya da cerrahi önerilmez.

*Bazı Parkinson iyi tedavi edildiğinde kumar bağımlısı değilken bağımlı, dürtü, duygu kontrol mekanizmaları değişip, bağımlı hale gelebilir.

Cerrahi girişim için Sağlık Kurulu raporu gerekli

Devlet tarafından masrafı karşılanan ameliyat için kontrol mekanizmaları vardır. Üniversite ya da eğitim-araştırma hastanelerinde bir nörolog, beyin cerrahı, psikiyatrist tarafından rapor düzenlenmesi gerekir. Cerrahi karar alındıktan sonra bölgede ya lezyon oluşturulur (bir nevi öldürme) ya da elektrikle uyarılır. İkisi birine zıt gibi görünse de aslında doğru noktaya uygulandığında ikisi de aynı etkiyi yapar. Kalıcı hasar oluşturan, geri dönüşü olmayan lezyon yöntemi yerine yan etki görüldüğünde pili kapatılabilen elektrik uyarısı tercih ediliyor. Lezyon da avantaj fiyatı, dezavantajı geri dönüşümü olmaması. Diğerinin maliyeti son derece yüksek. Dünyada son15-20 yıldır tümüyle teknolojiye dayanan halk arasında beyin pili olarak bilinen elektrik vererek düzeltme ameliyatı uygulanıyor.

Hasta ile sohbet sırasında ameliyat gerçekleşir

Öncelikle hastaya çok özellikli MR çekilir, sonrasında kafasına bir çerçeve sistemi yerleştirilir ve sabitlenir. Çok özelleşmiş bilgisayar sistemlerine elde edilen görüntüler yüklenir. Bozuk olan hedef noktası belirlenir. Bilgisayar sisteminde sorunlu nokta koordinat bilgileri ile Navigasyon sistemi mantığı, o noktaya nasıl ulaşacağının rotasını oluşturur. Alnın iki kısmında delik açılarak, içeriye elektrot yerleştirilir. Milimetrik şekilde noktaya ulaşıp yollak üzerinde ya lezyon oluşturulur ya da elektrikle uyarılır. Sonra çıkan kablolar kulak arkasındaki cilt altından getirip köprücük kemiğinin hemen altında göğüs kafesinin üstündeki bölgeye pil yerleştirilir. Genellikle hedefleme programla bir gün öncesi yapılır, ameliyat ortalama beş saat sürer, büyük kısmı hasta ile konuşarak etki ve yan etkiyi takip edilmesi için uyanıkken gerçekleşir.

Ameliyat sonrası sıkı takip gerekir…

Pil sürekli elektrik üretir, bu kablolar vasıtasıyla üretilen elektrik beyne iletilir. Dışardan müdahaleyle birtakım parametreler artırılıp, azaltılabilir. Ameliyat sonrası beyin cerrahi ve nöroloji takibi devam eder. Değerleri sürekli değiştirmek gerekir. Hastadan hastaya değişkenlik gösterse de 6-12 ay içinde tedavi şekli oturur, tablo ağırlaştığında pil değeri artırılabilir. İlk aşamada aylık, sonrası üç ay, birinci yıl sonrası altı ayda bir. Kronik hastalık olduğu için ilaç kullanımı devam eder ancak miktarı azaltılır.

5-10 dakikada beyin şarjı

Takibini titizlikle yapabilecek, uygun hasta tablosuna dışarıdan şarj edilebilen pil takılır. Telefon gibi günlük ya da haftalık pillerini şarj etmeleri gerekir. Kullanılan voltaja göre günlük 5-10 dakika, bazıları haftada yarım-bir saat. Şart etmeyi unutursa pilin ömrü ciddi oranda azalır. Şarjlı pilin ömrü kullanılan voltaj düzeyine göre yaklaşık 20 yıldır. Şarj edilmeyen pillerde ameliyat tekrar edilmez. Kullanılan voltaj düzeyine 4-5-6-7 yıl süresi var.

Covid kronik hastaları olumsuz etkiledi

Parkinson ve benzeri kronik hastalıkların takibi, tedavisi Covid döneminde aksadı. Beyin pili ameliyatları takip gerektirir. Gecikme durumunda beyin pilinden fayda görme şansı da düşer. Covid döneminde pili takıldığı halde kontrole gelmeyen hastalar oldu. Pil tümüyle bitmiş, yatağa bağımlı hale gelmiş hastalar gerekli tedavi sonrasında tekrar ayağa kalkıp gitti.