Pandemide herkes güvende olmadan hiç kimse güvende olamaz. Dünyadaki aşı eşitsizliği hem sosyal hem de ekonomik açıdan normale dönüşü geciktirecektir. Yüksek gelirli ülkeler aşılamayı hızlandırırken yoksul ülkeler çok geride bırakıldı. Şu anda aşılanan kişi sayısının binde biri en yoksul 50 ülkede, yüzde 70’i en zengin 50 ülkede uygulandı. Dünyada aşı ulaşımındaki eşitsizlik hem yayılımı azaltma hem de ekonomiyi canlandırmayı geciktirir.
Prof. Dr. Onur Başer
Sağlık Ekonomisi Uzmanı
Aşı milliyetçiliği zengin ülkelerdeki ekonomik gelişmeyi yarı yarıya azaltacak. Gelişmiş ülkelerin sadece kendi vatandaşlarını aşılaması, kendi ülkelerindeki gelişmeyi yüzde 50’ye yakın azaltacaktır. Sadece salgının azalmasında değil, ekonomilerde de her ülke güvende olmadan hiçbir ülke güvende olmayacak.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Avrupa Komisyonu ve Fransa ile birlikte ACT („Access to COVID-19 Tools“) ortaklığını kurdu. Bu ortaklık aşı üretimine odaklanan birim olan COVAX’ın 2021 yılında dünya nüfusunun yüzde 20’sinin aşılanması için gerekli aşı üretimi ve dağıtımını hedefledi. COVAX, bu yıl içinde daha yoksul ülkelere 1 milyar 8 milyon doz vermeyi planlıyor. Yılın ikinci yarısında gelişmiş ülkelerle yeni tedarik anlaşmaları gerçekleştirme planlanıyor. Bu hedefe ulaşmak için 38 milyar dolar fona ihtiyaç var. Bu zamana kadar toplanan miktar ise sadece 11 milyar dolar. Yüksek gelirli ülkeler aşılamayı hızlandırırken, az gelişmiş ülkeler çok geride bırakılıyor.
Gelişmekte olan ekonomilerin geride kalması gelişmiş ülkelerdeki ekonomik ürünlere talebi ve arzı azaltabilir. Uluslararası Ticaret Odası verilerine göre, aşının eşitsiz dağılım dünya ekonomisine 9 trilyon 2 milyar dolara mal olacak. Dünya ekonomisindeki büyümenin yüzde 4’ün altında kalabileceği bekleniyor.
Aşıda eşitsizlik ekonomiye negatif etki yapacak
Gelişmiş ülkelerin sadece kendi vatandaşlarını aşılaması diğer kesimle ilgilenmemesi kendi ülkelerindeki gelişmeyi de yüzde 50’ye yakın azaltacak. 27 milyon kişinin aşılandığı Amerika’da aşı olanların yüzde 70’i beyaz sadece yüzde 5’i siyahi vatandaşlar, geri kalan kısmını ise Latin Amerikalılar oluşturuyor.
İsrail’in vatandaşlarının yüzde 40’ını aşıladı ancak Batı sınırında (West Bank) İsraillerle yaşayan ve uluslararası anlaşmalarla aynı şekilde aşılanması gereken 450 bin Filistinlinin aşı olmayı beklediğini kaydetti.
Eşitsizlik sadece salgının azalmasında değil ekonomilerde de geçerli; her ülke güvende olmadan hiçbir ülke güvende olmayacak.
