Dünyada ilk kez İstanbul Üniversitesi Fizik Tedavi Anabilim başkanlığında gerçekleştirilen Kovid sonrası ağrı özellikli tablo çalışması sonuçlarına göre ‘SEBEPSİZ’ yaygın kas-iskelet sistemi ağrısı ‘Post Kovid’ habercisi olabilir! Araştırmadaki ilginç nokta; Kovid19’un erkeklerde daha yoğun ve ölümcül seyrederken, Post Kovid’in 43-45 yaş arası kadında daha sık görülmesi. Bunun nedeni henüz bilinmemekle birlikte genetik, kromozomlar, hormon, enzimler ile ilgili olabileceği düşünülüyor.
İstanbul Üniversitesi
İst. Tıp Fak. Fizik Tedavi-Rehabilitasyon A.B.D
Prof. Dr. Ayşegül KETENCİ
Kısa süre öncesine kadar ‘Kovid’i ağır geçiren, hastane ya da yoğun bakıma yatan kişi için sonrasında sıkıntı devam edebilir’ görüşü hakimken şimdi ‘hastalığın bitmiş olması bile rahatlamaya neden olmamalıdır’ uyarısı yapılıyor. Kovid geçirdikten üç-altı ay sonra tüm vücutta aniden yanma, sızlama, yaygın ağrı ya da daha önce olmayan eklem şişlikleri görülen hastalar için İstanbul Üniversitesi Fizik Tedavi Anabilim Dalı’nda ‘Post Kovid’ kliniği kuruldu.
Post Kovid tablosunda oluşan ağrıda hasta şikâyeti nedir, nasıl oluşuyor, kim daha ağır ve riskli gibi soruların yanıtları üzerine 2021 Şubat ayında izniyle araştırma başlatıldı. Dünyada şu ana kadar böyle bir veri yokken Sağlık Bakanlığı onaylı uluslararası ağrı özellikli tablo çalışması için İstanbul Üniversitesi Fizik Tedavi Anabilim Naşkanlığı’nda Mayıs-Ekim ayları arası Türkiye’de 20 ilden fazla eğitim-araştırma, üniversite hastanelerinde yaklaşık 35 fizik tedavi uzmanı tarafından 745 hasta takibe alındı. Sonuçları yayınlamak için bilim dünyasının saygın yayın kuruluşları adeta sıraya girdi.
Araştırmadaki çarpıcı nokta; Kovid19’un erkeklerde daha yoğun ve ölümcül seyrederken, Post Kovid’in eğitimli, normal beslenen, tiroit dışında çok fazla ek hastalığı olmayan 43-45 yaş arası kadında daha sık görülmesi. Bunun nedeni henüz bilinmemekle birlikte genetik, kromozomlar, hormon, enzimler ile ilgili olabileceği düşünülüyor.
Post Kovid tablosunda dikkat edilmesi gereken normal yaşantı sırasında aniden oluşan sebepsiz bir ağrı…
Kovid insanlarda farklı yakınım ve yoğunlukta geçiyor. Bir grup hastada çok şiddetli baş ağrısı, yaşamı etkileyen konsantrasyon güçlüğü diğer grup hastada ise yürüme güçlüğü, bel-boyun tutulması, şiddetli kas ağrıları yakınımları ile görülüyor.
‘Bel kilitlenmesi’ şikâyeti yaşayan kişi hastalığı 5-6 ay önce geçirmiş bile olsa, test yapıldığında pozitif çıktığında ‘Post Kovid’ tablosu olarak tanımlanır. Çünkü Kovid’in oluşturduğu inflamasyon iyileştiğinde, bedenden tamamen yok olacak diye bir şey yok.
‘Long Kovid’ mi ‘Post Kovid’ misiniz?
Günümüzde iki farklı Kovid kavramı var; biri Long diğeri Post. Long Kovid tablosunda şikayetler var, negatife döndükten sonra üç aya kadar uzayabilir. Post Kovid de ise hastalık tamamen geçer, kişi sağlığına kavuşur. Üç-altı ay sonra aniden ‘SEBEPSİZ’ yaygın kas-iskelet sistemi ya da öncesinde var olan ağrıların artması gibi şikayetler yaşamaya başlar. Post Kovid tablosunda dikkat edilecek nokta: Normal yaşantı sırasında oluşan ‘Sebepsiz bir ağrı’dır.
Bel fıtığı ya da eklemlerde kireçlenmesi olan kişi Kovid olup iyileştikten sonra zorlama, ters hareket gibi hiçbir sebebi olmadan her zamankinden daha farklı-şiddetli, istirahatle geçmeyen, devamlı ağrı yaşıyorsa covid olma olasılığı yüksektir. Post Kovid yaşayan hastaların yüzde 83 gibi büyük oranı hastalığı evde geçiriyor. Aşılı ya da aşısız olmak bugünkü bilgiler ışığında daha sonra yaşanabilecek semptomları açısından çok fark yaratmıyor.
Kovid’in ilk dönemlerindeki non-steroidal ilaçların kullanılmasının virüsün bağlandığı reseptörlerin sayısını artırabileceği, tablonun daha ağırlaşmasına sebep olabileceği yönündeki görüş şimdi geçerli değil. Ağrılı geçirenler parasetomol ile alabilir.
‘Post Kovid Ağrı’
Bazı insanlarda kan-beyin bariyeri daha zayıf olduğu için virüs beyine ulaşıyor ve duyarlaşma oluşur. En hızlı tanısı koku-tat kaybıdır. Bu kişilerin Post Kovid olma ihtimali çok yüksek olduğu için non-steroit kullanmakta hiç çekinmemeleri gerekir. Eğer inflamasyon hızla azaltılmaz ya da kontrol altına alınmazsa beyin artık duyarlılaşmış anlamına gelir; non-steroitlerden daha az fayda görülür. Bu tabloda artık hastanın egzersiz-hareket programının yakın takibe alınması gerekir çünkü kas hasarı olabilir. Kas hasarı varsa hareket azaltılır yoksa hareket desteklenir. Kan tahlili yapılarak sonuca göre gerekirse kan sulandırıcı eklenebilir.
Post Kovid vakaları artış gösterebilir!
Omicron hızla yayılıyor; aşı oranı, virüsün etkisi nedeniyle de hastaların çoğu evde geçiriyor, hastaneye yatış oranı düşük. Burada dikkat edilmesi gereken nokta: Omicron ile çok sayıda insan Kovid virüsü ile tanıştı. Bu kişilerin tam iyileşme, post kovid olmaması evde dinlenerek değil ağrı, ödem, tat-koku kaybı varsa mutlaka doktora başvurmalı, gerekirse akciğer tomografisi çekilmelidir. Post Kovid tablosundaki yaygın kas ağrısı aynen fibromiyalji gibi yaklaşık 6 ay içinde azalıp, geçer.
MR çekilip hiçbir sorunu olmayan kişi Kovid sonrası patlamış fıtık tablosu ile gelebilir. Çok hızlı gelişen, değişen tablo ortaya çıkabilir. Kovid tıkanıklık yaptığı için eklem şişliği, Kovid sırası veya sonrasında kalçada erime görülebilir, tabloya göre tedavi seçenek-süre değişir.
Öncelikle ilaç mı, fizik tedavi mi, egzersiz mi, dinlenme mi hangi sınırda, neyi yapmak gerekir? Ağrı kontrolü için fizik tedavi, gerekirse enjeksiyonlar uygulanır.
