UYKU BOZUKLUKLARINA DİKKAT

Uyku bozukluğu ve hastalığı olarak tanımlanan tablolar yetersiz uyku, aşırı uyku, zamansız uyku veya uyku sırasında oluşan her türlü normal dışı durumu kapsıyor. Örneğin, uykuya dalamama veya uykuyu sürdürememe bir uyku bozukluğu olarak kabul edilirken, çok uzun uyuma ve bu nedenle iş, sosyal yaşam ve eğitimde aksama olması da bir uyku bozukluğu olarak kabul ediliyor. Yine bunun gibi horlama, apne olarak adlandırılan uykuda nefes durmaları, uykuda bacak hareketleri, huzursuz bacak sendromu, uykuda konuşma, uykuda diş gıcırdatma, uyurgezerlik, uykuda yemek yeme gibi farklı uyku bozuklukları da bulunuyor. Prof. Dr. Murat Aksu, uyku bozukluğuna sebep olan faktörleri şöyle anlatıyor: “Uyku, yaşam için gerekli olan fizyolojik bir işlevdir. Uyku beyinde oluşur ancak tüm bedeni etkiler. Bu işlevi bozan nedenler ise beyinde uyku-uyanıklık mekanizmalarından olabileceği gibi, değişik dış etkenler de uykuyu etkileyebilir. Sosyal, biyolojik veya psikolojik stres faktörleri, ortamın uyku için uygun olmaması, beslenme alışkanlıklarındaki olumsuzluklar sağlıklı uykuyu etkileyen diğer faktörlerdir.”

„KİŞİ UYANDIĞINDA KENDİSİNİ GÜNE HAZIR HİSSETMELİ“

Prof. Dr. Murat Aksu, “Uyku bozukluğunun en önemli belirtisi, sabah uyanıldığında ya da güne başlandığında kişinin kendisini uykusunu almış, güne hazır hissetmemesidir.” diyor ve ekliyor: “Aslında uykunun en önemli işlevi, kişiye uyanıklığa hazırlamaktır. Yani iyi ve sağlıklı uyku uyunmuşsa, kişi uyandığında kendini güne hazır hisseder. Arzulanan zamanda uykuya dalamama veya istenilen saatte uyanamama, uyku sırasında kişiye ve çevresini rahatsız eden olayların olması uyku hastalığının belirtileridir.”

“HER UYKU HASTALIĞININ TEDAVİSİ FARKLIDIR”

Uyku bozukluğunun tedavisi değişik şekillerde yapılabiliyor. Prof. Dr. Aksu, bu tedavi yollarını şöyle anlatıyor:
”Uyku hastalıkları çok çesitli olduğundan ve her birinin nedeni ve oluş mekanizması fark­lı ol­du­ğun­dan her uyku has­ta­lı­ğı­nın da tedavisi fark­lı­dır. Bazı uyku has­ta­lık­la­rın­da sa­de­ce alış­kan­lık­la­rın değiştirilmesi ye­terli olabilir. Bazı uyku has­ta­lık­la­rın­da kısa veya uzun süreli ilaç kul­la­nı­mı ge­reklidir. Bazen de uyku sı­ra­sın­da or­ta­ya çıkan nefes dur­ma­sı gibi olay­la­rı or­ta­dan kal­dır­mak için özel cihaz­la­rın kul­la­nı­mı ge­rekli olabilir. Sağ­lık­lı uyku sağ­lık­lı yaşam için vaz­geçilmez bir şart­tır. Uy­ku­nun ye­terli ol­ma­ma­sı veya sağ­lık­sız ol­ma­sı, tüm or­gan­la­rı­mı­zı etkiler. Kalbimizin, beynimizin, mide-ba­ğır­sak sistemimizin ve diğer organ ve sistem­lerimizin sağlık­lı ça­lı­şabilmesi için iyi bir uy­ku-uya­nık­lık dön­gü­sü gerekir.

“UYKU BO­ZUK­LUK­LA­RI HER YAŞTA GÖ­RÜ­LE­BİLİ­YOR”

Uyku bo­zuk­luk­la­rı her yaşta, her cinsiyette, her mes­lek gru­bun­da kı­sa­ca­sı her­kes­te gö­rü­lebiliyor. Bazı uyku bo­zuk­luk­la­rı ise bazı spesifik mes­lek ve yaş grup­la­rın­da daha sık kar­şı­mı­za çı­kı­yor. Örneğin, hu­zur­suz bacak send­ro­mu ve uyku apne send­ro­mu ileri yaş­lar­da daha sık gö­rü­lür­ken, pa­ra­somnia so­ru­nu ço­cuk­lar­da daha sık or­ta­ya çıkabiliyor. Sirkadiyen ritim bo­zuk­luk­la­rı, vardiyalı veya gece ça­lış­ma­sı­nı ge­rektiren mes­lek­ler­deki kişilerde daha sık gö­rü­lü­yor. Yine bazı uyku bo­zuk­luk­la­rın­da genetik yat­kın­lık dikkat çekiyor. Bazı du­rum­lar­da ise daha ön­ce­den geçirilen beyin has­ta­lık­la­rı ve en­feksiyon­lar uyku has­ta­lı­ğı­nın oluş­ma­sı­nı ko­lay­laştı­rabiliyor. Prof. Dr. Murat Aksu, “Hiçbir has­ta­lık­ta genel sağlık önerisinde bu­lu­nu­la­ma­ya­ca­ğı gibi, uyku bo­zuk­lu­ğun­da da genel bir tedavi for­mü­lü mev­cut değildir. Uyku bo­zuk­lu­ğu­nun klinik de­ğer­lendirilmesinin hekim ta­ra­fın­dan ya­pıl­ma­sı, ge­rekli ta­nı­sal test­ler­den sonra tedavinin dü­zen­len­mesi gerekir. Uyku için zaman ay­rıl­ma­sı, uyku için ayır­dı­ğı­mız za­man­da ve me­kan­da uyun­ma­sı ge­reklidir. Or­ta­mın ka­ran­lık ve sessiz ol­ma­sı uy­ku­yu ko­lay­laş­tı­rır ve bö­lün­mesini önler. Uy­ku­ya dal­ma­da veya uy­ku­yu sür­dür­me­de zor­luk çeken veya uy­ku­su­nun kalitesiz ol­du­ğu­nu dü­şü­nen kişi, bu du­ru­mu hastanın en az üç gecesi ya­şı­yor ise ve en az bir ay sü­rey­le devam ediyorsa vakit geçirme­den bir uyku tıbbı mer­kezine baş­vur­ma­sı uygun olur.” diyor.

SAĞLIKLI BİR UYKU İÇİN

EĞER SİZ DE UYKU PROBLEMİ YAŞIYORSANIZ AŞAĞIDA SIRALADIĞIMIZ MADDELERE DİKKAT ETMELİSİNİZ:

• Gece geç saatte yatmamaya ve 23:00-02:00 saatleri arasında uyanık olmamaya özen gösterin.
• Uykudan önce vücudun ve beynin dinlenmesini engelleyici faaliyetlerde bulunmayın.
• Yatak haricinde bir yerde (çekyat veya kanepe gibi) uyumayın.
• Uykudan birkaç saat önce kafeinli içecekler içmeyin ve yemek yemeyin. Uykudan 2-3 saat önce yüksek proteinli bir atıştırmalık veya bir porsiyon meyve yiyebilirsiniz.
• Gün içinde yaşadığınız sorunları düşünerek yataga girmeyin.
• Gece lambası kullanmayın ya da perdeyi aralayarak uyumayın.
• Uykudan hemen önce tablet, bilgisayar veya televizyon ekranlarından yansıyan mavi ışığa maruz kalmayın.
• Televizyon karşısında veya sesli ortamda uyumaya çalışmayın.
• Çok sıcak ortamda uyumamaya özen gösterin.
• Gün içinde şekerleme yapıyorsanız 30 dakikayı
  geçmemesine dikkat edin. Gün içinde fazla ve uzun süre şekerleme yapmak gece uykusunu olumsuz etkiler.
• Hafif egzersiz iyi bir uyku kalitesi sağlar. 10 dakikalık kısa bir bisiklet turu ya da yürüyüş gece uykusunun kalitesini belirgin bir ölçüde arttırır. Ancak yatağa girmeden önce yoğun egzersizden kaçının.
• Uyku öncesinde vücudunuzu ve zihninizi gevşetecek yararlı bir alışkanlık edinin. Ilık duş, kitap okumak veya vücudu hafifçe germe egzersizleri gibi.
• Çarsaf ve nevresiminiz uygun, yastık ve yatağınız rahat olsun.
• Yatağa gidiş saatinizi sürekli değiştirmeyin. Sabah kalkmanız gereken saatte kalkın.
• Yatarken uygun bir çorap giyin.

Prof. Dr. Murat Aksu