Hareket bozuklukları denilince ilk akla gelen hastalık Parkinson olmasına rağmen Esansiyel Tremor 10 kat daha fazla görülür. Genellikle orta ve ilerleyen yaşta, başlangıçta hafif zamanla giderek artabilen titreme tablosudur. Çay ya da su içerken, yemek yerken, hedefe doğru giderken titreme artar. İlaçla çözüm sağlamazsa beyin pili ameliyatı gerekir. Oturduğu yerde hastaya beynini şarj edebilme konforu sunan tedavideki sorun: Hastanın beyin pilini şarj etmeyi unutması…
Doç. Dr. Bekir Tuğcu
Çam ve Sakura Şehir Hastanesi
Beyin Cerrahisi Kliniği Direktörü
Epilepsi-Parkinson Cerrahi Tedavisi Uzmanı
Tremor en basit anlatımı ile titremedir. Birçok nedeni ve çok sayıda çeşidi vardır. Hastalık bir şeyleri yaparken küçük titreme şeklinde kendini gösterir, özellikle yaşlı nüfusu etkiler ve Alzheimer’den 10 kat daha fazla görünür. Bazı hastalarda gündelik hayatı (özellikle heyecan, topluma girdiğinde yaşanan stres anında) aksatabilir. İlaç tedavisine cevap alınamadığında cerrahi işlemle beyin pili takılır. Eğer hastaya konfor sağlayan şarj edilebilir pil takıldıysa, şarj işlemini günlük-haftalık unutmadan yapması gerekir.
Asosyallleşme nedenidir
Ancak her titreme ‘kişide beyin rahatsızlığı var’ anlamına gelmez mutlaka detaylı incelenmesi gerekir. Esansiyel Tremor beynin bazı bölgelerindeki damar tıkanıklığı, tümör, kanama, travma vs. bağlı birçok nedenle bozulmayla olarak ortaya çıkabilir. Lezyoner ya da lezyona bağlı tremor olarak iki farklı tabloda görülür. Lezyona bağlı tremor sık karşılaşılan sebeplerden biri guatrdır. Eğer tiroit hormonu fazla salgılanıyorsa (hiper tiroidi) beyin etkilenmesine bağlı olarak hastalarda titreme görülebilir. Hormonu azaltmaya yönelik bir ilaçla tremor tedavi edilebilir.
Essansiyel Tremor da tanıyı kolaylaştıran etkenlerden biri alkol kullanımıdır. Her hastaya sorulması gereken; ‘ufak doz alkol aldığında bile titreme duruyor mu’. Bu tanı kriteri olmasa da dikkate alınması gereken noktadır.Nedeni bilinmez ama üst kol değil de daha çok distal adı verilen parmak ve ellerde titreme görülür. Hasta giderek artan ellerdeki titremeden şikayetçidir. Genellikle ince el hareketlerinde fark eder. (Düğme ilikleme, fermuar çekerken, yerken içerken zorlanma) Sosyo-kültürel açıdan aktif kişiler işi nedeniyle genelde zaman kaybetmeden uzmana başvurur. Köyde, tarlada çalışan ya da ev hanımı ise çok ciddi şekilde gündelik hayatı etkilediğinde tedaviye başvurur.
Esansiyel Tremorün başka bir özelliği de kalabalığa girildiğinde heyecana bağlı bulguların artmasıdır. Evdeyken rahatsızlık yoktur, misafirliğe gidildiğinde özellikle çay ya da su içerken, hedefe doğru yaklaşırken elindeki titremeyle dökmeye başlar. Hasta bir süre sonra kısır döngüye girer. Yeni gruba girmede kaçış, assoyelleşme başlar.
Esansiyel Tremor her yaşta görülebilir
Orta-ileri yaşla giderek şiddetine arttırır. Sadece titremenin eşlik ettiği tablodur. Titreme dışında uyuşma, kol-bacakta güçsüzlük, felç, konuşma güçlüğü vs. bulgu eşlik etmez. Nedeni tam olarak bilinemez ama beyinde bir şekilde etkilenme, bir maddenin azalmasıyla ortaya çıktığı kesindir. Genetik yönü olduğu tahmin ediliyor. Tanı kriteri yoktur, klinik bulgulara göre karar verilir. Titremelerin bir kısmını birbirlerinden ayırmak teknik olarak mümkün. Parkinson tablosunda hasta istirahat halinde iken elleri kucağında para sayar tarzında titrer. Esansiyel Tremor da ise hasta ellerini kaldırdığında, tut denildiğinde ellerde titreme başlar.
Beyin pili tedavisi
Hastanın günlük yaşamını rahatsız etmiyorsa, tedavisiz takip edilebilir. Eğer şikayetçi ise ilaç başlanır. Genellikle kısa sürede cevap alınır ve hayat boyu düzelme sağlanabilir olmazsa cerrahi seçenek sunulur.Esansiyel Tremor için milimetrik hesaplama sonrası beynin bir noktasına elektrot yerleştirilir. Alnın biraz arkasında beynin iki tarafına delik açılır, deliklerden elektrotlar yerleştirildikten sonra çıkan kablolar kulak arkasından göğüs kafesi üzerinde cildin altına pil koyulur. Pil ile üretilen elektrik kablolar vasıtasıyla elektrotların uç kısmındaki o milimetrik hedef noktayı uyarır. Hangi mekanizmayla ortaya çıkıp hastaların rahatladığını tıp henüz net bilmiyor.
Diğer bir cerrahi yöntem günümüzde çok fazla kullanılmıyor. Yine aynı şekilde aynı hedef noktasına elektrik akımı verecek kablo bırakmaz o noktaya lezyon yapılıyor. Radyo frekans adı verilen yöntemle yakılır. Kablo vs. yok. İkisi de aynı şekilde etkindir. Ama günümüzde daha çok elektrik uyarısı tercih ediliyor. Lezyon iki taraflı yapıldığında bazı sıkıntılar oluşur. Kalıcı hasarla hücreler öldürüldüğü için eğer istenilen şekilde etkilenme olmazsa geri dönüşü yoktur. Halbuki pil de istenilen etki olmadığında kapatabilirsiniz. Yapılan işlemi geri alabilme şansı var. Lezyon ise bir kere yapılır ve sonucu görülür. Ama pil ya da elektrik verildiğinde dışarıdan kontrol edilebilir. Yan etki oluştuğunda, voltaj düşürme-artırma ayarlanabilir, dezavantajı pil cerrahisi son derece pahalıdır. Lezyon cerrahide ise maliyet oldukça düşüktür.
Pilin ikinci dezavantajı vücuda yabancı cisim yerleştirildiği için yara yeri enfeksiyonları, vücudun kabul etmemesi oldukça sıkıntılı durumlardır. Az sayıda hastanın başına gelir ama geldiği zamanda takılan bütün implantlar çıkarılmak zorunda kalınır.
Cep telefonu gibi şarj edilebilir beyin pili
Teknoloji 90’lı yıllardan itibaren sürekli gelişiyor. İlk dönemde pil büyük ve ömürleri oldukça kısaydı. Günümüzde pilin boyutu kısmen küçüldü, ki bu yarı yarıya enfeksiyon riskini azalttı. İkincisi de pilin ömrü teknoloji ile uzatıldı. Kullanılan voltaja bağlı olarak 4-5 hatta 6 yıl olabilir. Değişmesi için çok büyük bir işlem gerekmeyen şarj edilebilir piller arttı. Şarj edilebilir olanlar daha rahat ama pahalı. Günlük ya da haftalık şarj edilebilen çok rahat -tıp ki cep telefonu gibi- atkı şeklinde aparatı pilin üzerine konulduğunda hasta oturduğu yerde şarj edilebilir. Eğer hasta uyum sağlayamazsa, şarj etmeyi unutursa pil kapanır. Pili tekrar açıldığında ömrü kısalır. Firmaların verdiği zaman dilimi 20 yıl. Pil bittiğinde göğüs kafesindeki kısım açılıp yenisi koyulur. Her cerrahi işlem ikinci bir enfeksiyon nedenidir.