‘Farkındalık çok önemlidir, kontrolünüzü mutlaka her ay yapın’ gibi açıklamalar ‘Meme Farkındalık Ayı’ içinde medyada sıkça yer alır. Ancak meme kanseri vakaları DSÖ’nün 2020 istatistiklerine göre yılda yüzde11,7 artış hızlıyla maalesef hala en sık teşhis konulan kanser türü: meme. Yılda 2 milyon 261 bin 419 kişi. Medya çalışmalarının istenen etkiyi sağlayamadığı hastalığın tedavisinde ise tablo tersine dönüyor: Başarı yüzde 100’e yaklaştı.
Prof. Dr. Hasan Karanlık
Genel Cerrahi ve Cerrahi Onkoloji Uzmanı
Kamuoyunda farkındalık oluşturmak için yıllardır çalışmalar devam ediyor olsa da ne yazık ki meme kanserinde hala çok geç evrede tanı konuluyor. Vakaların yüzde 80’i ‘Elime bir kitle geldi ya da meme de bir takım değişiklik oldu’ şikayetleri ile doktora başvuruyor. Bu evredeki vakaların yüzde 50’sinde kanser koltuk altına kadar yayılmış, yüzde 10’unda ise başka organa yayılmış oluyor.
Meme dinamik, hassas bir organ
Meme dinamik, değişken bir yapıya sahip olduğu için kadının kendini muayene ederken bazı noktaları bilmesi gerekir. Öncelikle sorun kadın memesini tanımıyor. Ancak düzenli muayenesini yapan kadın memesini tanır, en küçük değişikliği hemen fark eder. Öte yandan meme dinamik olduğu için kontrolü her zaman yapmak doğru değil. 25 yaş itibaren kadın, kendi meme muayenesini, ayda bir kez adet bitiminden bir hafta sonra, ödem ve hassasiyetin azaldığı zamanda yapmalıdır.
Uzman doktor takibi ise meme dokusu, yapısı, yoğunluğu, yaşam koşullarına bakılarak kadının kişisel risk analizi doğrultusunda ayarlanmalıdır. Çünkü artık kişiye özgü takip yapılması gerekiyor.
Onkoplasti ile kadının güveni sağlamlaşır
Tanı koyulduktan sonra tedavi sürecine ameliyat ile bitmez. Kemoterapi, radyoterapi, hormon, hedefe yönelik tedavi bunların hepsi bir süreçtir. Ortalama 6-12 ay ya da daha uzun-zor bir süreç.
Günümüzde gelinen noktada sadece tümör çıkarılmakla kalınmıyor. Kadının kendisini daha iyi hissetmesini sağlayacak, yaşam kalitesini artıracak girişimler tedaviye eklendi. Artık gelinen noktada memeyi almadan, alınmak zorunda ise-(onkolojik açısından engel teşkil edecek sorunu yoksa) eş zamanlı yenisi yapılıyor. Bu bir hak, tedavinin bir parçası, ihtiyaç, gereklilik, lüks değil. Hastaların da bunu talep etmesi gerekir. Temiz sayfa açıp, yeniden başlarken kadının bir eksiğinin de olmaması çok önemli.
FARKINDALIK, FARKINDALIK, FARKINDALIK…
Medyadaki sosyal sorumluk çalışmaları, hayata geçirilen projeler ile hedeflenen farkındalık oluşturulup; şikâyet olmadan hastayı erken dönemde yakalayabilmek. Şayet şikâyet olmadan tanı konulursa tedavideki başarı sansı yüzde 100’e yaklaşır. Gelişmiş ülkelerde her kadına telefon açılıp takibi yapılırken ülkemizde bu tür takip sistemine geçilmesi bekleniyor. Kanser tarama merkezleri her ilde hatta ilçede mevcut ve ücretsiz tarama yapıyor.
Riski azaltan faktörler
Duyarlı-farkında olmak
KKM- kendi kendine meme muayene
40 yaş sonrası yılda bir kez mamaografi çektirmek
Rutin nüfus tabanlı mamografi taraması yoklaması yapılması
Son 10 yılda Sağlık Bakanlığı’nın bu konuda çalışmaları var. Meme kanseri il de 40 yaş kadını mamografi yaptırılır
Riski artıran faktörler:
Erken adet görmek
Geç menopoza girmek
Çocuk doğurmamış olmak
Genç yaşta doğum yapmış olmak
Genetik yatkınlık
Fazla kilolu olmak
Tedavide başarıyı artıran faktörler:
Meme kanseri tedavisinde başarının kilidi günümüzde multi (ortak) hatta inter (ortak konuda belirli bir disiplin) disiplener tedaviden geçiyor. Yaşam süresinin uzaması için hasta, doktor, tedavi alınan merkezin belirli disiplin içinde hareket etmesi, izlenmesi, ölçülmesi gerekir. Türkiye’de bağımsız kuruluşlar tarafından sağlanacak denetimlerle merkezlerin tümünde aynı standartta ve düzeyde tedavi olanağı sunulduğunda ancak gerçek başarı ortaya çıkar.
Öte yandan hastalığın bir yanında hasta, diğer yanında tedavi vardır. Kanser hastalığının telaffuzu korkutsa bile hasta-doktora arasındaki inanç ‘biz kanseri yeneceğiz’ olmalıdır. Hastanın tedaviye katkısı aynı zamanda başarıyı destekler. Bu nedenle hasta tedavi süreci, ne yapılacağı, yan etkiler gibi konular hakkında bilgilendirilmelidir. Aksi takdirde tedirgin olur.