Demans, beynin bilgi, davranış, gündelik yaşamı sürdürme gibi işlevlerinde gösterdiği aksaklıklardır. Genellikle ileriki yaşlarda görülür, Alzheimer’a göre daha yavaş ilerler.Bireydeki bellek kaybı, konuşma-alet kullanma becerilerinde aksaklıklar tespiti demansa işaret etse de her unutkanlık belirtisi demans değildir.
Nöroloji Uzmanı
Dr. Türkan USLU
Halk arasında Alzheimer başlangıcı olarak adlandırılan demansı yalnızca hafıza problemi olarak tanımlamak yanlış olacaktır. Kişi bellek kaybının yanında:
• Giyinme, düzgün biçimde yemek yeme, alet kullanma gibi edinilmiş becerilerini gerçekleştirmekte güçlük çekebilir,
• Kişilik ve davranış değişiklikleri gösterebilir
• Dili kullanma ve konuşulanları anlamada güçlük çekebilir,
• Yol bulamama, aritmetik işlemlerde zorluk, içe kapanma, halüsinasyon görme gibi problemler yaşayabilir.
Demansın tüm bu belirtileri beynin etkilenme bölgelerine göre oluşur. Dolayısıyla kişide ayrı ayrı ya da bir arada görülebilir.
Başlangıçta hastanın genellikle hafızasıyla ilgili belirgin bir şikâyeti olmasa bile daha önce yaptığı işlerde bir miktar zorluk yaşamaya başlayabilir. Ancak yapılan bellek testlerinde belirgin fark ortaya çıkmaz. Dolayısıyla bu evre, hafif bilişsel bozukluk ya da hafif hafıza bozukluğu olarak da adlandırılır.
Demans ve Alzheimer Aynı mı?
Alzheimer, demans türüdür fakat her demans Alzheimer değildir. Alzheimer dışında demansa sebep olan pek çok durum, hastalık bulunur.
Alzheimer tablosunda bireyin en çok ve öncelikle hafızası etkilenir. Zamanla hafıza kaybına yön bulamama, idrar tutamama, giyinememe, karar verememe gibi çeşitli davranış bozuklukları dahil olur.
İleri yaşlılık, Alzheimer’da en önemli risk faktörüdür, görülme oranı yaşla birlikte artar.
Kimler Demans riski altındadır?
• Ailede demans hastası olması,
• Yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, şeker hastalığı gibi risk faktörleri
• Kafa travması öyküsü
• Sosyal izolasyon
• Düşük eğitim seviyesi
• İleri yaş (80+) demans için risk faktörlerini oluşturur.
Demans teşhisinde neler yapılır?
Öncelikle hasta ve onu iyi gözlemleyen yakınıyla görüşülerek bireyin hayatında nelerin değiştiği ya da unuttuğu tespit edilir. Daha sonra çeşitli nöro-psikolojik testler yardımıyla bireyin bilişsel hafızası, kapasitesi test edilir.
Demans konusunda emin olabilmek için hastanın tiroit hormonlarına ve B12 vitamini düzeyine de bakılır. Tüm testlerin sonucunda demans teşhisini destekleyen bulgulara ulaşılırsa, hastadan MR görüntüsü istenebilir. Çünkü beyindeki yapısal bozulmalar, MR görüntülerinde ortaya çıkacaktır.
PET şeklinde isimlendirilen beynin çalışmasını gösteren teknik ve fonksiyonel MR (fMRI) görüntülemeleriyle demans hastalarının beyinlerindeki yavaşlayan bölgeler daha hızlı şekilde tespit edilebilir. Böylelikle tanı desteklenirken, tedavi süreci kapsamlı şekilde planlanabilir.
Unutkanlık tedavi edilir mi?
Beyinde ödem oluşumu, tiroit hormonlarının az salgılanması ya da B12 vitamini eksikliğine bağlı şekilde oluşabilen unutkanlıkların tedavisi mümkündür.
Alzheimer’da kullanılan ilaçlar, sinir hücreleri arasındaki iletimde bulunan maddelerin aynı düzeyde kalmasını sağlar, hücre ölümünü yavaşlatır. Fakat Alzheimer sürecini durdurmak veya geri döndürmek günümüzde ne yazık ki mümkün değildir.
