Ankara, bugünkü haliyle, 20. yüzyılın bir ürünüdür. Kent 1923 yılında yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti ilan edildiğinde Türkiye’nin modernliğe yelken açmasının simgesi olmuştu. Ankara yeni devletin kendini adadığı modernleşme sürecinde model rolünü üstlenmişti ve başkent olarak işlevini yerine getirebilmesi için gerekli tüm altyapının temelden oluşturulması gerekiyordu.
Erken Cumhuriyet döneminin Ankara’sı o dönemden kalma binalar sayesinde bugün de varlığını koruyor. Ulus’tan güney istikametine doğru uzanan binaların yanı sıra özellikle de Bakanlıklar semti çok sayıda bakanlık binasıyla belirgin bir dil konuşuyor. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nden Genelkurmay Başkanlığı’na, Çankaya’daki elçiliklerden Sıhhiye ve Cebeci’deki okullara, Atatürk Orman Çiftliği’ndeki hamamdan su arıtma tesisine, havagazı fabrikasından Ulus’taki hal binasına kadar uzanan altmıştan fazla bina, anıt ve büst, Almanya, Avusturya ve İsviçre’den gelen mimarların bu büyük girişime çok önemli katkılarda bulunduğunu gözler önüne seriyor. Hiç kuşkusuz bu mimarların en önemlileri –Ankara’da oynadıkları rolü de ölçüt aldığımızda– o yıllardaki projelerin büyük kısmını borçlu olduğumuz Clemens Holzmeister, Ernst Egli ve Bruno Taut’tur.
Clemens Holzmeister
Clemens Holzmeister, 27 Mart 1886’da Fulpmes, Avusturya’da doğdu.
Lise eğitiminden sonra Viyana Teknik Yüksekokulunda mimarlık okudu. Ardından 1919 yılındaki doktorasına kadar bir devlet meslek okulunda öğretmen olarak ve daha sonra araştırma görevlisi olarak çalıştı. 1924 yılında Viyana Güzel Sanatlar Akademisi ustalık okulunun yöneticisi olarak atandı ve daha sonra burada, 1938 yılında modern mimarlık anlayışı nedeniyle görevden alınana kadar profesör olarak da çalıştı. 1927’de yeni kurulan Türkiye’nin başkenti Ankara için ilk siparişler gelmeye başladı. Holzmeister burada bakanlıkları ve askeri tesisleri inşa etmekle görevlendirildi. Aynı dönemde, yani 1928’den 1933’e kadar Düsseldorf Sanat Akademisinde resmi bir görevde bulundu.
Nasyonal Sosyalizmin etkisinin Avus- turya’ya doğru genişlemesiyle birlikte Clemens Holzmeister 1938 yılında Viyana Akademisinden uzaklaştırıldı. Bunun üzerine Türkiye’ye iltica etti ve 1940’ta İstanbul Teknik Üniversitesinde ders vermeye başladı. Sonraki yıllarda Brezilya, Avusturya ve Türkiye arasında gidip geldi ve buralarda aldığı işleri hayata geçirdi. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra adı aklandığı halde ancak 1954 yılında Avusturya’ya geri döndü. Bu tarihe kadar İstanbul Teknik Üniversitesindeki derslerine ve kendisine Ankara’da çalışan mimarlar arasında özel bir konum sağlayan TBMM binalar topluluğunun yapımına yoğunlaştı. Geri döndükten sonra Viyana Güzel Sanatlar Akademisinin rektörü oldu. 1963 yılında İstanbul Teknik Üniversitesinden ve 1971 yılında da Viyana Teknik Yüksekokulundan fahri doktora unvanı aldı. Clemens Holzmeister, 12 Haziran 1983’te Salzburg, Hallein‘de vefat etti. 2008’de Ankara’daki bir caddeye Holzmeister’in adı verildi.
Ankara’daki Eserleri:
Milli Savunma Bakanlığı, 1927–31, Genelkurmay Başkanlığı, 1929–30, Orduevi, 1930–31, Cumhurbaşkanlığı Köşkü, 1930–32, İçişleri Bakanlığı, 1930–34, T.C. Merkez Bankası, 1931–33 Güven Anıtı (tasarım), 1931–36, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, 1933–34, Yargıtay, 1933–35, Emlak Kredi Bankası, 1934–35, Eski Ticaret Bakanlığı, 1934–35, Harp Okulu, 1935, Avusturya Büyükelçiliği, 1936, TBMM Binası, 1938–63
