Çocuğunuz evde sürekli kaşınıyor, burnu akıyor, tıkanıyor ve sık sık hapşırıyor, gözlerinde yanma, sulanma, kızarma, şişme oluyorsa, evinizde milyonlarca ‘akar’ veya ‘mayt’ var demek. Kışın, „hava buz gibi soğuk“ demeyin evinizi bol bol havalandırın…
Uludağ Üniversitesi Tıp Fak. Tıbbi Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi
Doç. Dr. Oktay ALVER
‘Ev tozu’ olarak bilinen akar ve mayt eklem bacaklı canlılardır. Mikroskopla görülebilir özellikle sıcak-nemli ortamlarda hızla çoğalırlar. Akarlar sıklıkla zeminde çökmüş halde durur ve yürümekle, hareketle kolayca havaya karışır. En çok da halı, koltuk, yatak, tüylü veya kirli ortamları severler.
Ev tozu nedir?
Ev tozunda 0,01–150 mm çapındaki alerjiye neden olabilen canlıların yanı sıra bu akarlara besin olabilecek cansız madde ve canlılar bir arada bulunmaktadır. Canlı olarak; akar, polen, böcek, mantar sporlarını cansız olarak da evcil hayvan tüyleri, iplik, doğal lif ve deri döküntüsü içermektedir. Ev tozu akarlarının direkt kendileri değil, öldükten sonra çürüyen vücut ve dışkı parçacıklarının toz haline gelmesi alerjiye neden olur. Ve o tozlar hava yoluyla alındığında solunum yollarında, temas ettiğinde deride, yiyeceklere bulaştığında sindirim sisteminde alerjiye neden olmaktadır. Hava yolu kaynaklı alerjilerin yüzde 50’sini ev tozu akar ve polenler oluşturur.
Ev tozu neden alerji yapıyor?
Ev tozu akarlarının içermiş olduğu enzimleri solunum yolu hücrelerini bozarak, alerjenin vücuda girmesine neden olur.
Akar neden eşya, halı, yorgan, perde, koltuk, yastık, mobilya kitap, oyuncak, bibloları mesken tutar?
İnsanlarda alerjiye neden olan akar, insanların deri döküntüleri, mantar, bakteri ve kendi dışkısı ile beslenmektedir. Ev tozu akarları özellikle yaşamaları için gerekli olan yüzde 75 nem düzeyi ve 25°C sıcaklığın, beslenebileceği besin maddelerinin bulunduğu ortamları çok sever ve burada hızlı çoğalır. Dolayısıyla ev içinde de bu ortamlar genellikle binaların zemin katları, duvardan duvara halı kaplı zemin, gerektiği gibi havalandırılmayan insanların bir arada oturdukları oda, yatak odalarıdır. (özellikle yatakların dikiş yerleri, çarşaflar)
Ev tozu akarları öldükten sonra çürüyen vücut ve dışkı parçacıklarının toz haline gelerek hava yoluyla perde, mobilya, kitap, bibloların üzerinde yerleşebilir.
Çocukları akarlardan korumak için neler yapmalı?
Evin güneşli saatlerde sık sık havalandırılarak nem (kuru havada özellikle nem oranı yüzde 50’nin altına indiğinde ev tozu akarları yaşayamaz) azaltılmalıdır. Yatak takımları haftada en az bir kez değiştirilmeli ve çamaşır makinesinde 70 ⁰C’de yıkanmalı. Çocuk odalarında mümkün olduğunca az eşya bulundurulmalı, kitap, biblo, oyuncak gibi eşyalar kapalı dolaplarda muhafaza edilmelidir. Akarların yoğun olarak yaşayabileceği pelüş ve tüylü oyuncaklar uzaklaştırılmalıdır. Kalın veya ağır perde yerine ince tül veya stor perde tercih edilmeli. Halı mümkünse kaldırılmalı yerine küçük ince kilim kullanılmalı. Kullanılan yatak, yastık ve yorgan yün, kaz veya kuş tüyü olmamalı, mümkünse akar geçirmeyen tıbbi özel kılıflarla kaplanmalı. Ev tozu akarı alerjenlerinin uzaklaştırılması için tüm ev haftada en az bir kez yüksek vakumlu veya HEPA filtreli bir elektrik süpürgesi ile temizlenmeli. Temizlik sırasında alerjik birey odada bulunmamalı, temizlik sonrası hafif nemli bir bezle eşyaların tozu alınmalıdır. Evde evcil hayvan bulundurmamaya özen gösterilmelidir. Çocuklara kumaştan (pelüş bebek, tüylü kumaştan yapılmış oyuncaklar vb.) yapılmış oyuncaklar alınmamalıdır.
Aşısı var mı?
Ev tozu akarlarına karşı aşı olarak alerjen spesifik immünoterapi uygulaması bulunmaktadır. Aşı ile kişide doğal enfeksiyon taklit edilerek doğal bağışıklığa benzer bir yanıt oluşturularak kişinin korunması amaçlanır. Aşı yapıldıktan 3-5 yıl süreyle yüzde 70-80 korunma elde edilebilir.