Demans (bunama), zihinsel fonksiyonlardaki kaybı tanımlar. Demans tanısında önemli olan, hastanın normal bir zihinsel gelişim gösterdikten sonra zihinsel işlevlerde kayıp yaşamasıdır. Alzaymır, bunamaya en sık sebep olan hastalıktır. Bunama, yeni tanımlanan bir hastalık değildir ancak hasta sayısı giderek artmaktadır. Alzaymır, yaşlılık dönemi hastalığıdır. Yaşın ilerlemesiyle birlikte her insanda fizyolojik olarak belir libir oranda beyin hücrelerinde yıkım gözlenir. Ancak; alzaymır hastalarında bu yıkım, beklenenden daha erken ve hızlı oluşur. Beyin hücrelerinin ölmesiyle birlikte beyin yavaş yavaş büzüşmeye başlar ve küçülür.
Uzm. Dr. Reyhan KÖROĞLU
Hastalık Bulguları
Alzaymırın en önemli bulgusu unutkanlıktır. Hastalık, başlangıçta genellikle sinsi bir unutkanlıkla başlayabileceğinden yaşlılıkta görülen unutkanlık normal olarak görülmemeli, ileri değerlendirme yapılmalıdır. Yaşlılıkta beklenen normal unutkanlık ile alzaymır belirtisi olan unutkanlığın klinik olarak birbirinden ayrılması gerekmektedir. Alzaymır hastalığında başlangıçta hafif bir unutkanlık vardır. Hasta, günlük işlevlerini (randevularını, yemeğin altını söndürmeyi, bakkaldan alacaklarını) unutmaya başlar. Zamanla unutkanlık giderek artar ve hasta yeni olayları hiç kaydedemez olur. Örneğin beş dakika önce sorduğu soruyu tekrar tekrar sorabilir. Yakınlarının isimlerini unutabilir. Koyduğu eşyaların yerini hatırlamaz. Ancak eski anılarını, gençliğini ve 30-40 yaş dönemini ayrıntılı bir şekilde anlatabilir. Eğer unutkanlığı olan bir yaşlı; iyi bildiği yolları bulamıyorsa, daha önceden dolaştığı yerlere artık gidemiyorsa, evin yolunu bulamayıp kayboluyorsa ya da evin yolunu aramaktan dolayı eve geç geliyorsa, evin içinde odaları karıştırıyorsa bunlar, alzaymır hastalığı ile ilişkili bulgular olabilir.
Dünya Alzaymır Derneğine Göre Alzaymır Tanısı
Bu belirtilerden bir veya birden fazlasına sahip olmak bu konu ile ilgili bir merkez ya da hekime başvurmak için gereklidir.
• Gündelik hayatı etkileyecek tarzda unutkanlık
• Planlama ve hesaplamada zorlanmak
• Daha önce sorunsuz yapılan görevleri yapamamak
• Zaman ve yerleri karıştırmak
• Görüntüleri algılamada zorlanmak
• Konuşma ve anlamada zayıflık
• Eşyaları kaybetmek ve bunlarla ilgili başkalarını suçlamak
• Yargılama ve karar vermede güçlük çekmek
• Sosyal aktivitelerden çekilmek
• Kişilik ve davranış değişiklikleri göstermek
Alzaymırdan Korunmak İçin Neler Yapılabilir?
Alzaymırın nedenleri kesin olarak bilinmediği gibi nasıl önleneceği ile ilgili kesin bilgi yok. Ancak bazı hayat tarzı düzenlemeleri, hastalığın oluşma oranını azaltabiliyor.
• Zihinsel ve fiziksel olarak aktif bir hayat düzeni oluşturmak
• Düzenli egzersiz yapmak
• Tansiyon ve şeker hastalığı varsa tedavi olmak
• Akdeniz diyeti tercih etmek
• Sebze ve meyve tüketimini artırmak
• Alkol ve sigaradan uzak durmak
Alzaymır En Sık Kimlerde Görülür?
• Yaş: Alzaymır, sıklıkla 65 yaş üstündeki kişilerde ortaya çıkar. Hastalık, 65 yaş üstü nüfusun % 5’inde görülürken her 5 yılda bir hastalık görülme sıklığı iki kat artar ve 80-85 yaşın üzerindeki heriki kişiden birinde hastalık görülebilir.
• Cinsiyet: Kadınların ortalama yaşam süresi erkeklerden daha uzundur. Ortalama yaşam süresi dikkate alındığında hastalığın kadınlarda daha sık görülmesi beklenir.
• Depresyon
• Geçirilen hastalıklar: Kalp ve damar hastalıkları, kolesterol yüksekliği, şeker hastalığı, tiroit hastalıkları alzaymır için birer risk faktörü olarak sayılabilir.
• Geçirilen kafa travmaları
• Eğitim: Düşük eğitim düzeyine sahip kişilerin hastalığa yakalanma eğilimi fazladır. Eğitim düzeyi yükseldikçe hastalığın görülme sıklığı azalır.
• Kalıtım ve genetik: Alzaymırın%25’i genetik ve ailevi bir özellik taşır. Hastalığa ait olduğu düşünülen pek çokgen ortaya konmuştur
• Biyobelirteçler: Günümüzde alzaymır, bazı laboratuvar testleri ile çok daha erken dönemde tanı alabilmektedir.