Tıbbi acil durum olan anafilaksi, alerjik reaksiyonların en şiddetlisi olarak tanımlanırken, COVID-19 aşıları nedeniyle son zamanlarda birçok kişiyi tedirgin ediyor. Oysa aşı nedeniyle şiddetli alerjik reaksiyon görülen vakaların oranı oldukça düşük. Uzmanlar, bu tür endişeler yüzünden aşıdan vazgeçilmemesi, alerjisi olanlara aşılarını hastanede yaptırmaları tavsiyesinde bulunuyor.
Prof. Dr. Zeynep Ferhan Özşeker
Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD)
Astım ve Alerji Çalışma Grubu Başkanı
Genellikle ani başlayan, hızlı ilerleyen ve hayatı tehdit edebilen bir reaksiyon olan anafilaksi ile COVID-19 aşıları arasında kurulan bağlantı, pek çok kişiyi aşı olmaktan alıkoyuyor.
Aşı olmaktan vazgeçmeyin…
İki yıla yakın süredir hayatımızı olumsuz yönde etkileyen ve çok sayıda insanın hayatını kaybetmesine neden olan COVID-19 hastalığı ile mücadelede en etkin yol aşıdır. “Alerjik reaksiyon riski” nedeniyle aşı olmaktan vazgeçilmemesi gerekir. Türkiye’de uygulanan Coronavac ile BioNtech aşısı ile anafilaksi reaksiyonları bildirildi. Oran çok düşük ve anafilaksi geçiren tüm kişiler iyileşti, ölüm ya da yoğun bakım yatışı gerekmedi.
Aşıda alternatifler var
Bazı kişilerde mRNA aşılarının içinde bulunan polietilen glikol ve polisorbat maddelerine karşı şiddetli alerji gelişebilir. COVID-19 aşısının ilk dozu ile şiddetli alerjik reaksiyon geçirmiş olan kişilerin uzman doktor tarafından değerlendirilmesi gerekir. Çeşitli tipte ve içerikte COVID-19 aşılarının geliştirilmesi, bu hastalar için alternatif aşı bulmakta rahatlatıcı oldu. Ancak anafilaksi riski taşıyan hastaların COVID-19 aşılarını mümkünse hastane ortamında olmaları, aşı olmadan önce doktoru alerjileri ile ilgili bilgilendirmeleri gerekir. COVID-19 hastalığının yaratacağı ciddi hastalık ve ölüm riski göz önüne alındığında, acil önlemlerin alındığı ortamda yapılan aşıların hayati riski ve yan etkileri göz ardı edilebilecek kadar az. COVID-19 aşılarının yanı sıra nonsteroid ağrı kesiciler, betalaktam grubu antibiyotiklerin ve genel olarak her ilacın yatkın kişilerde anafilaksi yapma riskinin olduğu da akılda tutulmalı.
Hayat kurtaran tavsiyeler
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre; anafilaksi sıklığı yılda 100 bin kişide 50-112 arasında, yaşam boyu sıklığı ise yüzde 0,3 -5,1’dır. Anafilaksi oluşma durumunda kişiye hızlı müdahale çok önemlidir.
- Anafilaksi tanısı konulduğunda, kişinin alerjiye neden olan maddeyle teması acilen kesilmeli.
- Kişi yatırılıp ayakları kaldırılmalı, solunum yolları açılmalı ve adrenalin uygulanmalı.
- Hasta acilen sağlık kuruluşuna nakledilerek, takibi burada yapılmalı.
- Daha önce anafilaksi geçiren kişi anafilaksiye neden olan madde ve benzerleri ile bir daha temas etmemeli, eğer tespit edilebildiyse eline riskli madde listesi verilmeli.
- Anafilaksi geçiren kişi adrenalin ‘oto enjektör’ adı verilen ve içinde adrenalin hazır olarak bulunan, kişinin kendi kendisine uygulayabileceği ilacı yanında taşımalı.
- Anafilaksi belirtilerinin neler olduğu, adrenalin otoenjektörün kullanımı kişinin kendisi, yakını, çocuksa ebeveyn, bakıcı, öğretmen, kreş ve okul hemşiresine öğretilmeli.
- Anafilkasi geçiren kişi alerjisi olan maddenin ismini bir künye, bileklik, kolye ya da kimlik kartı şeklinde üzerinde bulundurmalı.
- Gıda ya da gıda katkı maddesi alerjisi olanlar alışverişte etiketleri ayrıntılı okumalı, alerjiye neden olabilecek içeriğe dikkat etmeli.
- Restoranda ya da davetlerde yemeklerin içeriğini, sos kullanıldıysa sos içeriğini öğrenmeli, riskli yiyeceklerden uzak durmalı.
- Yaz aylarında yeşil açık alanlarda, deniz kenarlarında zaman geçirildiği göz önüne alındığında özellikle arılara dikkat edilmeli.
- Arı zehri alerjisi olanlar mutlaka alerji hastalıkları uzmanlarına yönlendirilerek arı zehrine karşı aşı olmalı.