Covid19 virüsünün yarattığı sitokin fırtınasının etkisiyle damar içindeki hücre bozulması ve pıhtılaşma eğilimi artış gösterir. Her organda damar bulunduğu için, virüsün ulaştığı her yerde bozukluk meydana gelebilir. Dolaşan kanın büyük miktarı beyine gittiği için de Covid19 enfeksiyonu geçiren hastalarda ‘inme’ ya da ‘beyin sisi’ tabloları oluştu. ABD, İngiltere ve Avrupa’daki toplam 56 ülkede 3 bin 762 hastanın bir araya geldiği anket sonucuna göre Covid19 beynin hali hazırdaki formatını bozuyor.
Covid19 virüsü sistematik hastalık olduğu için kanın geçtiği her yerde sorun görülebilir. Sitokin fırtınası sonucundaki pıhtılaşma böbrekte ise böbrek yetersizliği, karaciğerde ise karaciğer yetersizliği, kalp kasında-damarında ise bu bölge bozulur. Ayrıca damar içindeki sistem bozulduğunda gelişen pıhtılaşma, sorun yaratmayan tıkanıkların da hareketlenip hastalığın hızlı gelişimi söz konusu.
Pıhtı atma riskini yükseltiyor…
Covid19 virüsü pıhtılaşmayı artırdığı için beyin felcine yol açabilir. Kalpteki ritim bozukluğu sağ kapakçıkta pıhtı oluşturur bu da şah damarına gider, beyne ulaştığında ise damar tıkanır. Kan gitmediğinde bölge ölür, işlevini artık yapılamaz hale gelir. Dominant beyin yarısında oluşursa konuşma yetisi, arka tarafta oluşursa görme yetisi, beyin sapında oluşursa çift görme, ani oluşmasına ‘inme’- ‘beyin felci’ denir. Kronik hastalıklar söz konusu olduğunda ya da normal şartlarda risk faktörü olmayan kişilerde Covid19 virüsü pıhtı atma riskini artırır.
Pıhtılaşma eğilimi kan testi ile belirleniyor…
Kandan bakılan parametrelerle pıhtılaşma eğiliminin artığı belirlenebilir. ‘D-Dimer’ adı verilen kandaki pıhtılaşma ile ortaya çıkan değerin ölçümü önemli bir veri kaynağı. ‘D-Dimer’ belli bir düzeyde ise mutlaka kan sulandırıcı ilaç kullanılır. Zaten koruyucu dozda kullanılan ilaç Covid19 da daha yüksek doz da verilmek zorunda.
‘Beyin Bulanıklığı’
ABD, İngiltere ve Avrupa’dan toplam 56 ülkeden 3 bin 762 Covid 19 enfeksiyonu geçiren hastanın bir araya gelerek yaptıkları anket 44 sayfalık bir çalışma olarak yayınlandı. Bu yayın hakem kurulundan geçmemiş bir rapor olsa da içinde ilginç sonuç yer alıyor. Örneğin; 70 yaşında hafif unutkanlık belirtisi olan bir kişi ağır Covid19 enfeksiyonu geçirip iyileştiğinde artık klinik olarak ‘bunamış’ tanısı konulabilir. Kısacası Covid19 virüsünün hızlandırıcı etkisi fark edildi. Burada ikinci önemli nokta: beyin rezervi. Örneğin; 20 yaşındaki Covid19 hastasında beyin hücre sayısı fazla, damarları daha sağlıklı hele de spor yapıyorsa beyin sisi oluşma ihtimali daha düşüktür. Ancak hastalık öncesi yaptığı bazı işlevleri yapamayabilir. Bu süreç geçici olabilir. Ankete göre ise üçte bir hastada beyin sisi hemen, diğer üçte bir de 2-3 ay, diğer 3’te bir de ise 6-12 ay sürmüş. Bu durumda kalıcı da olabilir.
Virüsün giriş yeri ile ilgili olarak koku ve tat duyuları birincil etkilenir. Normalde erişkinlerde ağır grip ve nezle hastalığı sonrası bu olaylar görülürken Covid tablosunda daha uzun süre ve çeşitli olduğu görüldü.
Şikayetler:
Dil kullanımında değişiklik, ikinci dili unutma, konuşulanı anlama zorluk, duygu-durum, denge bozukluğu, çınlama, basınç, canlı rüyalar, uyku apnesinin gelişmesi, kâbus, uykuya geçişte zorlanma, uykusuzluk, tat alma bozukluğu, burun akıntısı, kuru göz, ses değişikliği, göz de basınç-ağrı, kulak ağrısı, baş dönmesi, yutma güçlüğü, ışığa hassasiyet, kısa-uzun dönem bellek kaybı, rutin işleri yapmayı unutma, yeni bellek oluşturamama, baş ağrısı, hayali kokular…
En basite indirgenmiş haliyle:
Covid19 virüsü beyin hücrelerini kontrol mekanizmasını bozduğunda bellekteki geçmiş bilgiler harekete geçer. ‘Fantom-Hayali’ sendromu ilginç noktadır. Kolu kesik bir insan kolu olmadığı halde o bölgede ağrı hisseder. Bu, beynin işleyişi ile ilgilidir. Beyin örüntüler üzerinden çalışır. Her zaman aynı işi yapmaz. Hazır bilgileri, bağlantıları, networklerle işler ve kullanır.
Prof. Dr. Nilüfer Yeşilot
İstanbul Tıp Fakültesi
Nöroloji Ana Bilim Dalı Üyesi
